اجرای الگوی دریافت مفهوم

نکات کاربردی در اجرای الگوی دریافت مفهوم

۱- مراقب نمونه های مثبت و منفی که تهیه می کنید باشید. تهیه این نمونه ها دقت و تمرین زیادی نیاز دارد. نمونه های مبهم گیج کننده هستند.

۲- مراقب مفهومی که برای تدریس با این الگو انتخاب می کنید باشید . زیرا تهیه ی نمونه ها ی مثبت و منفی برای برخی مفاهیم دشوار است.

۳- درصورتی که کار را به صورت انفرادی انجام می دهید مراقب دانش آموزانی باشید که از فعالیت های یادگیری دور مانده ه اند و منزوی و گوشه گیر هستند.

۴- در آموزش یک مفهوم پیچیده مراقب باشید که فقط بر ویژگی ها و صفات مهم آن مفهوم تاکید کنید و صفات جزئی را نادیده بگیرید.

تعدادمثال ها وغیر مثال هاحدود ۲۰جفت وسیر ارایه جفت ها از وضوح به ابهام باشد.
در گام های ۱و۲ارایه جفت ها بستگی به فراگیرانی دارد که پاسخ درست را حدس زده اند وبا رفتارغیر کلامی نشان می دهند.
-در صورتی که از این الگو برای آموزش آموخته های جدید استفاده شود،مثال ها ومصادیق روشن تر وبیشتر باشد.
مراقب دانش آموزانی که می خواهند خیلی سریع جواب نهایی را بدهند،باشید.
-قبل از اجرای الگو وظیفه معلم است که مثال ها وغیرمثال ها را آماده وتدوین کند.

کارکردهای مثبت ومحدودیت های استفاده از الگوی دریافت مفهوم:(محاسن ومعایب)

محاسن:
بالا بردن سطح تحمل ابهام در فراگیران.
— پایداری و عمق بیشتر مطالب یاد گرفته شده.
بهبود و تقویت قدرت تفکر و درک مفاهیم و اصول.
– یادگیری تفکر استقرایی ،دستیابی به نتیجه ازجز به کل
افزایش انگیزه ی یادگیری با ایجاد حالت بازی و معما در جریان تدریس.

محدودیت های الگو:

محدودیت برای کلاس های اول ودوم
?-وجود معلمین توانا برای کنترل واداره کلاس خصوصا در مرحله سوم
-نیاز به مهارت زیاد در تهیه نمونه های مثبت ومنفی

مراحل اجرای الگوی دریافت مفهوم

۱- عرضه مطالب وشناسایی مفهوم
lالف- گزینش مفهوم مناسب و سازماندهی آن در قالب نمونه های مثبت و منفی توسط معلم

lب – مقایسه نمونه های مثبت و منفی با یکدیگر و فرضیه سازی توسط دانش آموزان.

۲- آزمون دستیابی به مفهوم
lالف- ارائه نمونه های بیشتر توسط معلم در صورت نرسیدن به مفهوم (کمتر از ۰/۵۰ فراگیران)

lب – تایید فرضیه های درست نامگذاری مفهوم توسط
lفراگیران وارایه نمودهای مثبت ومنفی توسط آنان
۳- تحلیل شیوه های تفکر

lالف – بحث گروهی درباره فرضیه ها

lب – بیان جریان تفکر دانش آموزان برای دستیابی به مفهوم توسط خود دانش آموزان ودرصورت ضرورت با کمک معلم

الگوی دریافت مفهوم ومراحل اجرای الگو

– الگوی دریافت مفهوم بر این اساس و به منظور کمک به دانش آموزان در یادگیری موثرتر مفاهیم و براساس مطالعات برونر پیرامون شیوه ی تفکر طراحی گردیده است. در این الگو مفاهیم و تعاریف به طور مستقیم در اختیار دانش آموزان قرار نمی گیرد. ابتدا نمونه هایی که برخی از آنها ویژگی های مفهوم مورد نظر را دارا هستند و برخی دیگر فاقد آن ویژگی ها هستند ( نمونه های مثبت و منفی) در اختیار دانش آموزان قرار می گیرد و دانش آموزان با مقایسه این نمونه ها به مفاهیم دست می یابند.

مراحل اجرای الگو:

– عرضه مطالب وشناسایی مفهوم
آزمون دستیابی به مفهوم
تحلیل شیوه های تفکر

الگوی تدریس دریافت مفهوم
نمونه ی تدریس
دریک روز آفتابی معلم کلاس چهارم دبستان حضرت مهدی (عج) وارد کلاس شد و بعد از سلام و احوال پرسی با دانش آموزان به سمت تخته سیاه رفت و جدول زیر را رسم کرد .
بلی
خیر
• مقصد ، مقصود ، قصد
• منتظر ، منظور ، انتظار
• مجموع ، جمع ، جامعه
• زیبا ، طناب ، چای
• دل ، تخته ، آب
• علوم ، خودکار، سنگ

معلم : به جدول توجه کنید ؛ برخی از از کلمات با «بلی» و برخی با «خیر» مشخص شده اند .کلماتی که با «بلی» همراهند مثالی از چیزی هستند که در ذهن من می باشد .
«بلی ها» و «خیرها» را باهم مقایسه کنید و به دنبال و یژگی های مشترک «بلی ها» باشید .
فرضیه هایی در ذهن دانش آموزان شکل می گیرد :
دانش آموز «۱» : آقا اجازه ! در ستون «بلی ها» هر سه کلمه ی مقصد ، مقصود ، قصد (ق) دارند.
دانش آموز «۲»: آقا اجازه ! چند تا از حروف کلماتی که در ستون بلی ها هستند مثل هم اند.
دانش آموز«۳» : …
سپس ، معلم نمونه های بیش تری را ارائه می دهد:
بلی
خیر
• معلـم ، علم ، عـالـِم
• شعر ، شاعر ، شعور
• ماکارانی ، عضو ، صبر
• سخن ، قهرمان ، بستنی

با اینکه هنوز نام و مفهوم مورد نظر و تعریف آن بیان نشده است برخی از دانش آموزان به مفهوم مورد نظر دست یافته اند و حتی می توانند مثال های دیگری را نیز مطرح کنند.
دانش آموز«۱»: فکر می کنم مساله و مسائل در گروه «بلی ها» قرار بگیرد.
دانش آموز«۲»: به نظر من علم و علوم در ستون «بلی ها» قرار می گیرد.
پس از مطرح شدن فرضیه ها ، سرانجام همه ی دانش آموزان به این نتیجه می رسند که که در تمام «بلی ها» چند حرف مشترک و… وجود دارد .
سپس مفهوم توسط معلم نام گذاری شده و تعریف دقیق آن بیان می شود.
معلم : بچه های عزیز همه ی شما یک اسم و یک فامیل دارید . فامیل همه ی اعضای خانواده ی شما مثل هم است این کلمات نیز اعضای یک خانواده هستند و بعضی از حروف این کلمات مثل هم هستند و …
آخرین فعالیت دانش آموزان این است که نحوه ی استفاده از اطلاعات و شیوه ی تفکر خود را تا هنگام رسیدن و دست یابی به مفهوم توصیف کنند.
برای این فعالیت معلم از دانش آموزان می خواهد جریان تفکر خود را بیان کنند.
معلم : به من بگویید در ابتدا چه فکر می کردید؟
چرا آن طور فکر می کردید ؟
در جریان تفکر خود مجبور به چه تغییراتی شُدید؟
نمونه ی تدریسی که ارائه گردید براساس یکی از الگو های دریافت مفهوم طراحی شده بود .
در این الگو مفاهیم و تعاریف به طور مستقیم در اختیار دانش آموزان قرار نمی گیرد ، بلکه ابتدا مثال ها و نمونه ها عرضه می شود و سپس دانش آموزان ، خودشان ویژگی های مفهوم و تعریف آن را به دست می آورند و این مساله باعث می شود یافته ها برای مدت طولانی تری در ذهن دانش آموزان باقی بماند. برای ارائه مثال ها و نمونه ها معلم از قبل تعدادی نمونه ی مثبت و منفی برای مفهومی که می خواهد آموزش دهد ؛ تهیه می کند.
نمونه های مثبت که با کلمه ی «بلی» مشخص می شوند نمونه هایی هستند که ویژگی آن مفهوم را دارا می باشند و نمونه های منفی که با کلمه ی «خیر» مشخص می شوند نمونه هایی هستند که ویژگی های آن مفهوم را دارا نمی باشند.
این الگو براساس مطالعات برونر پیرامون الگوی شیوه ی تفکر طراحی شده است .
مراحل تدریس از طریق الگوی دریافت مفهوم
مرحله ی اول : عرضه ی نمونه ها
فعالیت معلم
فعالیت دانش آموز
تعدادی نمونه ی مثبت و منفی برای برای مفهومی که می خواهد اموزش دهد تهیه می کند این نمونه ها می تواند به صورت نوشتاری (یک کلمه ، یک عبارت ، یک جمله ،یا…) باشند و یا به صورت تصویری طراحی شوند
نمونه ها را در اختیار دانش آموزان قرار می دهد تا ان ها را با یکدیگر مقایسه کنند .
نمونه های مثبت و منفی را با یکدیگر مقایسه می کنند.
به عامل یا عوامل مشترکی که بین مثال های مثبت وجود دارد توجه می کنند.
فرضیه سازی می کنند.

مرحله ی دوم : دست یابی به مفهوم
فعالیت معلم
فعالیت دانش آموز
نمونه های مثبت و منفی جدیدی را در اختیار دانش آموزان قرار می دهد تا «بلی » یا « خیر» بودن آن ها را مشخص کنند.
فرضیه های درست دانش آموزان را تایید می کند و در صورت لزوم مفهوم را نام گذاری و تعاریف را بیان می کند.
بلی یا خیر بودن نمونه های جدید را مشخص می کنند.
فرضیه ها و تعاریف خود را ارائه می کنند.

نمونه های جدیدی بیان می کنند.

مرحله ی سوم : بررسی فرآیند تفکر
فعالیت معلم
فعالیت دانش آموز
از دانش آ موزان می خواهدجریان تفکر خود را برای دستیابی به مفهوم بیان کنند.

بحث گروهی دانش آموزان را هدایت می کند.
جریان تفکر خود را بیان می کنند.
درباره ی چگونگی شکل گیری فرضیه ها در ذهن خودشان ، بحث می کنند.
راهی را که برای دستیابی به مفهوم طی کرده اند ؛ بیان می نمایند.

الگوی دریافت مفهوم ، سبب رشد شیوه های موثر تفکر در دانش آموز می گردد.
الگوی دریافت مفهوم سبب تقویت مهارت فرضیه سازی در دانش آموزان می شود.
الگوی دریافت مفهوم ، فرصت تحلیل جریان تفکر را برای دانش آموزان فراهم می آورد.
در الگوی دریافت مفهوم ، می توان با کنترل فرآیند تفکر ، میزان توجه دانش آموزان را افزایش داد.

منبع : الگوهای روش تدریس نوین محرم آقا زاده