روشها وفنون تدریس۱

روشها وفنون تدریس
مدل عمومی تدریس
١-هدفهای تدریس وهدفهای رفتاری:
در این مرحله معلم ابتدا به تعیین هدفهای تدریس اقدام کرده و سپس برای انتظاراتی که در پایان درس از دانش آموز دارد، هدفهای تدریس را به صورتی عینی و قابل اندازه گیری، یعنی بر حسب رفتاری یادگیرنده، مشخص می سازد که به آنها هدفهای رفتاری می گویند.
٢- رفتار ورودی یا سنجش آغازین:
بر طبق این مدل، بعد از تعیین هدفهای رفتاری وپیش از آغاز درس ، معلم باید به تعیین رفتارهای ورودی مورد نیاز برای یادگیری آن هدفها اقدام کند و از طریق سنجش آغازین ، معین سازد که آیا دانش آموز دارای توانایی لازم برای آموختن هست یا نه.
٣- شیوه های تدریس:
در این مرحله، معلم برای آموزش هدفهای مختلف آموزشی به دانش آموزان بایستی روشهای مناسب آنها را مورد استفاده قرارد دهد .
۴-ارزشیابی ( سنجش عملکرد):
مرحله نهایی این مدل به سنجش عملکرد و ارزشیابی میزان یادگیری دانش آموز اختصاص دارد.
شناخت وتدوین هدفهای آموزشی :
-هدفهای تعلیم و تربیت: منظور از هدف نقطه و موقعیتی است که میخواهیم بدان برسیم. چنین موقعیتی ممکن است جنبه علمی داشته باشد، بدان گونه که فلاسفه ماتریالیستی عرضه می دارند یا جنبه ایده آل، بدان گونه که عرفا قائلند و یا بر اساس نظر اسلام دارای جنبه علمی با حفظ جنبه ایده آل باشد.
-منابع تعیین هدفهای آموزشی :
١ – نیازهای دانش آموزان
٢ – نیازهای جامعه
٣ – ساخت دانش و دیدگاه های متخصصان
-هدفهای آموزش و پرورش به سه دسته تقسیم می شوند:
١- هدفهای آرمانی:هدفهای آرمانی معمولاً به صورت کلی به وجه مبهمی بیان می شوند و در رابطه با هدفهای واسطه¬ای یا رفتاری در مدت زمان بیشتری تحقق می پذیرند. هدفهای آرمانی اصولاً به سهولت قابل دسترسی نبوده و کوشش زیادی برای رسیدن به آنها لازم می باشد .
٢- هدفهای واسطه ای:این قبیل هدفها مقاصد اجرایی سیستم آموزش و پرورش به شمار می روند، مانند هدفهای دوره های تحصیلی
٣ – هدفهای رفتاری: هدفهای رفتاری به آن دسته از هدفهایی اطلاق می گردد که نوع رفتار و قابلیت هایی را که از دانش آموزان انتظار داریم پس از فراگیری مطلبی خاص به آنها برسند مشخص می¬کند. به عبارت دیگر، هدفهای رفتاری، تغییراتی هستند که انتظار می رود که بر اثر هر درس معین در رفتار دانش آموزان ظاهر گردد.
هدفهای آموزشی در سه حیطه ازنظربلوم:
١ ) شناختی
٢ ) عاطفی
٣ ) روانی – حرکتی
-حیطه ی شناختی:
این حیطه شامل سطح یادگیری است که هر سطح پیش نیاز سطح بعدی بوده و از ساده ترین سطح شناخت به دشوارترین آن و از امور محسوس به امور غیر محسوس تنظیم شده است.
سطوح یادگیری در حیطه شناختی به ترتیب عبارتند از :
١ – دانش
٢ – فهمیدن
٣ – به کاربستن
۴ – تجزیه وتحلیل
۵ – ترکیب
۶ – ارزشیابی
حیطه عاطفی:
هدفهای آموزشی این حیطه حول و حوش علایق، ارزشها، نگرشها و عواطف فرد دور می زند.
سطوح مختلف یادگیری در حیطه عاطفی:
١- دریافت کردن
٢- پاسخ دادن
٣- ارزشگذاری
۴- سازماندهی ارزش ها
۵-تبلور ارزشهای سازمان یافته در شخصیت
– حیطه ی روانی حرکتی:
این حیطه شامل مهارتهای عملی در زمینه های فنی و حرفه ای ، تربیت بدنی ، هنر ، کار آزمایشگاهی
-سطوح مختلف یادگیری در حیطه روانی – حرکتی:
١- مشاهده و تقلید
٢- اجرای عمل بدون کمک
٣- دقت در عمل
۴- هماهنگی حرکات
۵- عادی شدن عمل
الگو چیست؟pattern
• الگو معمولاً به نمونه کوچکى از یک شى‏ء بزرگ یا به مجموعه‏اى از اشیاى بى‌شمار گفته مى‏شود که ویژگى‏هاى مهم و اصلى آن شى‏ء بزرگ یا اشیاء را داشته باشد.
• الگوى تدریس، چارچوب ویژه‏اى است که عناصر مهم تدریس در درون‏ آن قابل مطالعه است و شناخت و آگاهى از عناصر و عوامل مذکور مى‏تواند معلم را در اتخاذ روش‏هاى مناسب تدریس کمک کند
روش چیست؟Method
« روش در مقابل واژه ی لاتینی «method » به کار می رود ، وواژه ی متد در فرهنگ فارسی « معین » و فرهنگ انگلیسی به فارسی «آریانپور »به :روش ، شیوه ،راه ،طریقه ، طرز ، اسلوب معنی شده است . به طور کلی «راه انجام دادن هر کاری » را روش گویند .روش تدریس نیز عبارت از راه منظم ،با قاعده و منطقی برای ارائه درس می باشد
تفاوت الگو و روش تدریس:
• الگوی تدریس با روش تدریس فرق می کند.
• الگوی تدریس بر اساس نظریه های یادگیری و همچنین بر اساس تجربه و تحقیق بدست آمده اند و معلم با توجه به اهداف آموزشی آنها را بر می گزیند در حالی که روش های تدریس به منظور سهولت تحقق الگو ها انتخاب می شوند
الگو ها عام و روش ها خاص هستند در هر الگوی تدریس ممکن است از چندین روش تدریس استفاده شود
تدریس:
-تدریس عبارت است از تعامل یا رفتار متقابل معلم و شاگرد ، بر اساس طراحی منظم و هدفدار معلم ،برای ایجاد تغییر در رفتار شاگرد
– مفهوم تدریس به آن قسمت از فعالیت های آموزشی که با حضور معلم در کلاس درس اتفاق می افتد اطلاق می شود
الگوی طرح درس روزانه:
طرح درس روزانه ، شامل پیش بینی و تنظیم مجموعه فعالیتهایی است ، که معلم از پیش برای رسیدن به یک یا چند هدف آموزشی ویژه دریک جلسه تدریس تدارک می بیند
مراحل تهیه طرح درس روزانه:
١) تعیین موضوع درس.
٢) مشخص کردن هدف ویژه درس.
٣) تعیین رئوس مطالب.
۴) تهیه هدفهای جزئی یا مرحله ای بر اساس رئوس مطالب .
۵) تهیه و تنظیم هدفهای رفتاری یا هدفهای اجرای تدریس.
۶) بررسی رفتار ورودی.
٧) تهیه سوالات لازم برای اجرای ارزشیابی تشخیصی.
٨) تحلیل و پیش بینی نتایج ارزشیابی و تعیین اولین گام آموزش.
٩) تعیین و تنظیم مراحل ارائه محتوا ؛
شامل :
١) مرحله آمادگی (آمادگی معلم وشاگردو وسایل).
٢) مرحله معرفی و بیان هدفهای صریح آموزشی.
٣) مرحله ارائه درس.
۴) مرحله خلاصه کردن و نتیجه گیری.
۵) مرحله ارزشیابی.
۶).مرحله تعیین تکلیف و پایان دادن درس.
مراحل تدریس :
• فعالیتهای مقدماتی
• ارزشیابی تشخیصی
• آماده سازی
• ارائه درس
• جمع بندی و نتیجه گیری
• فعالیتهای تکمیلی
• ارزشیابی پایانی
• تکلیف
• معلمان برداشتهای مختلفی از مفهوم تدریس دارند که در نگرش آنان نسبت به دانش آموزان و نحوه ی کار کردن با آنها تأثیرمثبت یا منفی بر جای می گذارد . برداشت چند گانه از مفهوم تدریس می تواند دلایل مختلفی داشته باشد ؛از مهمترین آنها ضعف دانش پایه و اختلاف در ترجمه و برداشت نادرست معلمان از دیدگاههای مختلف تربیتی است
گاهی آشفتگی و اغتشاش در درک مفاهیم تربیتی به حدی است که بسیاری از کارشناسان ، معلمان و دانشجویان این رشته مفاهیمی چون پرورش ، آموزش ،تدریس و حرفه آموزی را یکی تصور می کنند وبه جای هم به کار می برند . این مفاهیم اگر چه ممکن است در برخی جهات وجوه مشترک و در هم تنیده داشته باشند ، اما مفاهیم مستقلی هستند و معنای خاص خود را دارند
تدریس بخشی از آموزش است و همچون آموزش یک سلسله فعالیت های منظم ، هدفدار واز پیش تعیین شده را در بر می گیرد و هدفش ایجاد شرایط مطلوب یادگیری از سوی معلم است به آن قسمت از فعالیت های آموزشی که به وسیله ی رسانه ها و بدون حضور و تعامل معلم با دانش آموزان صورت می گیرد به هیچ وجه تدریس گفته نمی شود. بنابر این آموزش معنایی عامتر از تدریس دارد . به عبارت دیگر می توان گفت هر تدریسی آموزش است ،ولی هر آموزشی ممکن است تدریس نباشد
ویژگی های تدریس
• چهار ویژگی خاص در تعریف تدریس وجود دارد که عبارتند از :
• الف ) وجود تعامل بین معلم و دانش آموزان
• ب) فعالیت بر اساس اهداف معین واز پیش تعیین شده
• ج ) طراحی منظم با توجه به موقعیت و امکانات
• د) ایجاد فرصت و تسهیل یادگیری .
انواع روش های تدریس
۱ـ روشهای تاریخی ۲ ـ روشهای نوین
یا
۱- روش های سنتی ۲- روش های فعال
روشهای تدریس سنتی و متداول:
v حفظ و تکرار.
v سخنرانی.
v پرسش وپاسخ.
v نمایش.
v ایفای نقش.
v گردش علمی .
v بحث گروهی.
v آزمایش.
روش حفظ و تکرار :
در این روش تدریس عبارت از ارائه مفاهیم به صورت شفاهی یا کتبی از طرف معلم وتکرار وحفظ کردن وپس دادن آن توسط شاگردان .پاداش وتنبیه از عوامل ایجاد انگیزه هستند و هدف اصلی پرورش نیروهای مجرد ذهنی
محاسن:
١) برای به خاطر سپردن اصول ، قواعد و قوانین در علوم مختلف مناسب است .
٢) برای تعلیم و تربیت جمعی ،به منظور حفظ ونگهداری معتقدات ، تاریخ ، فرهنگ و ادبیات یک ملت مفید است .
۴) کمتر به معلمان با تجربه نیاز است .
۵).برای تقویت و پرورش صفاتی از قبیل اطاعت ، احترام به گذشته ، احترام به مسن ترها روش خوبی است .
۶). ارزانترین روش آموزش است ، چون چندان نیازی به امکانات و تجهیزات نیست .
محدودیت ها :
١) ارتباط و همکاری متقابل بین معلم و شاگرد وجود ندارد .
٢) به علت وجود انضباط خشک ، باعث ایجاد و توسعه روابط بین معلم و شاگرد می شود .
٣) وسیله مناسبی برای برانگیختن حس کنجکاوی شاگردان نیست ( بیزاری شاگردان ).
۴) افراد متفکر ، تحلیلگر و نقاد پرورش نمی دهد .
۵) عدم توجه به به تفاوت های فردی و وجود فعالیت یکنواخت.
۶) عدم توجه به علاقه و رغبت دانش آموزان .
٧) عدم رابطه معلومات کسب شده با زندگی واقعی .
٨) عدم پرورش افراد فعال و شایسته برای زندگی اقتصادی و اجتماعی .
روش سخنرانی :
روشی است که مفاهیم بطور شفاهی از طرف معلم ارائه می شود و شاگرد به آنها گوش می دهد .
مراحل اجرا :
١) آمادگی برای سخنرانی
(آمادگی از نظر تجهیزات- آمادگی عاطفی – آمادگی از نظر زمان)
٢) مقدمه سخنرانی :
١- ایجاد رابطه بین معلم و شاگرد
٢- جلب توجه شاگردان
٣) متن و محتوای سخنرانی :
الف: شناخت علایق و خواسته های شاگردان – ب: ایجاد انگیزش.- ج: بیان صریح هدفها و نکات مهم سخنرانی.- د: استفاده از پیش سازمان دهنده.- هـ : پیش آزمون و فعال کردن اطلاعات شاگردان-
۴) جمع بندی و نتیجه گیری:
متن سخنرانی قسمت اصلی و بسیار مهم سخنرانی است که در رابطه با آن نکات زیر باید رعایت شود :
الف ) جامع بودن محتوا : یعنی متن سخنرانی باید تمام هدفهای آموزشی را در برداشته باشد.
ب ) سازماندهی منطقی محتوا با یکی از روشهای زیر :
رابطه جزء با کل ـ همبستگی تسلسلی ـ ایجاد رابطه میان محتوا و هدف ـ همبستگی کلمات یا عبارات و سازماندهی بر اساس مقایسه .
ج ) استمرار توجه شاگردان در طول ارائه محتوا.
رابطه جزء با کل : یعنی سخنران ایده کلی را به مفاهیم جزئی تقسیم کند و ارتباط آنها را با هم مشخص کند این نوع سازماندهی ، طبقه بندی سلسله مراتبی نامیده می شود.
همبستگی تسلسلی : یک نوع سازماندهی بر اساس توالی زمانی ، علت و معلولی ، یا توالی موضوع است . سخنران مبنایی را برای تنظیم مطالب به کار می گیرد که مبنا را بفهمد یاد آوری توالی برایش آسان خواهد بود .
ایجاد رابطه میان محتوا و هدف :
یعنی مشخص و برجسته کردن مفهوم اصلی و دوری جستن از مطالب و مفاهیمی است که با مطالب اصلی سنخیتی ندارند . ( سازماندهی زنجیره ای)
سازماندهی بر اساس همبستگی کلمات یا عبارات : سخنران کلمات یا عباراتی را بطور آشکار در ساخت سازماندهی اش بکار می گیرد و با تکرار آنها شاگرد را در یک مورد خاص آموزش می دهد.
سازماندهی بر اساس مقایسه :
مقایسه تمام یا بخشی از یک سخنرانی با یک یا دو موضوع دیگر بر اساس معیاری واضح و روشن
* استمرار توجه شاگردان در طول ارائه محتوا از طریق فعالیت های زیر امکان پذیر است:
@ تغییر دادن محرک.
@ تغییر کانال های ارتباطی.
@ فعالیت جسمی.
@ استفاده از طنز.
@ شور و حرارت سخنران.
@ پرسش و پاسخ در حین سخنرانی.
محاسن روش سخنرانی :
@ مختص کلاسهای پر جمعیت است .
@ توانایی ارائه مطالب پیچیده بصورت تکرار با کلمات متفاوت.
@ بیشتر از کتاب ها ذوق و علاقه و شور و حرارت ایجاد می کند .
@ بسیار ارزان است .
@ بسیار انعطاف پذیر است .
معایب روش سخنرانی :
@ به علت متکلم وحده بودن معلم و انفعالی بودن. شاگرد قدرت تکلم شاگرد چندان تقویت نمی شود .
@ به تفاوت های فردی توجهی نمی شود.
@ بطور صحیح به کار برده نمی شود .
@ سازگار و مناسب هر معلمی نیست .
روش پرسش و پاسخ :
روشی است که معلم به وسیله آن ، شاگرد را به تفکر درباره مفهومی جدید یا بیان مطلبی تشویق می کند . در این روش ، شاگرد تلاش می کند با کوشش های ذهنی ، از معلوم به مجهول حرکت کند . این روش را روش سقراطی نیز گفته اند .
روش پرسش و پاسخ بر سه اصل متکی است :
١) وجود سؤال یا مسأله که کنجکاوی شاگردان را برانگیزند .
٢) طرح سؤال های متوالی برای تداوم فعالیت های ذهنی .
٣) هدایت تلاش ذهن برای کشف آگاهانه مسأله تا در نتیجه به خلاقیت فکری و کسب دانش منجر گردد.
هدف از روش پرسش و پاسخ :
هدف از این روش تشخیص و تحریک تفکر ، توانایی ها ، علایق ، تقویت قدرت استدلال ، سنجش و قضاوت ، استفاده از تجارب و دانسته های گذشته و ایجاد اعتماد به نفس در شاگرد است .
محاسن :
@ تقویت اعتماد به نفس.
@ ایجاد علاقه و تقویت تفکر خلاق.
@ تقویت قدرت استدلال و اظهار نظر.
@ تشویق شاگردان به شرکت در بحث و فعالیت های آموزشی.
@ افزایش انگیزه ، فعالیت ، مطالعه و تحقیق.
معایب :
@ برای کلاس های پر جمعیت مناسب نیست .
@ مستلزم هدف های مشخص و وقت زیاد است .
@ در صورت عدم تسلط و مهارت معلم ، ممکن است به پراکندگی و انحراف بحث بیانجامد .
@ در همه دروس قابل اجرا نیست .
روش نمایشی ( نمایش علمی ):
در این روش ، افراد مهارت های خاصی را از طریق دیدن فرا می گیرند و معلم طرز کاربرد وسیله ای یا چگونگی ساخت یک شیء را نشان می دهد.شاید اولین روشی باشد که بشر به کار برده است .
مراحل :
١) آمادگی ٢) توضیح ٣) نمایش ۴) آزمایش و سنجش
محاسن:
@ در صورت نبودن امکانات کافی مناسب ترین روش برای آموختن مهارت ها است .
@ به کار گیری اشیای حقیقی و واقعی در آموزش .
محدودیت ها :
چون شاگردان نمی توانند از راه تجارب مستقیم و از راه عمل و تمرین و تکرار مهارت لازم را کسب کنند ، یادگیری کیفیت چندان خوبی ندارد .
روش ایفای نقش :
در این روش فرد یا افرادی از شاگردان موضوعی را به صورت نمایشنامه اجرا می کنند .
افرادی که در روش ایفای نقش شرکت دارند عبارتند از :
١) معلم یا مسئول اجرا.
٢) ایفاگران نقش.
٣) مشاهده کنندگان.
مراحل اجرای روش ایفای نقش:
۱. تعین موضوع و نوشتن آن به صورت نمایشنامه.
۲. فراهم کردن شرایط و وسایل.
۳. تعین نقشهایی که باید ایفا شوند.
۴. آماده کردن فراگیران برای ایفای نقش.
۵. توضیح مختصر در مورد موضوع و هدف.
۶. اجرای نمایشنامه.
۷. بحث و ارزشیابی محتوا و چگونگی اجرای آن .
محاسن :
١) ایجاد شوق و هیجان در شاگردان برای مشاهده نمایش.
٢) سهیم شدن فراگیران مشاهده کننده در احساس ایفاگران نقش.
٣) فراهم شدن زمینه بحث گروهی.
۴) روش مفیدی برای رفع کمرویی است .
۵) برای دروسی مانند تاریخ و علوم اجتماعی مفید است .
محدودیتها :
١) برای تحقق هدفهای پیچیده آموزشی مفید نیست .
٢) یک روش آموزشی جدی تلقی نمی شود .
٣) به اجرای درست ، صرف وقت کافی و تهیه تدارکات نیاز دارد.
روش گردش علمی :
انواع گردش علمی از نظر زمان :
۱. گردش علمی کوتاه مدت و سریع.
۲. گردش علمی یک یا دو ساعتی.
۳. گردش علمی روزانه.
۴. گردش علمی هفتگی و ماهانه.
محاسن :
@ پیوند فعالیتهای مدرسه با جامعه.
@ کسب تجارب واقعی و فعال بودن شاگردان.
معایب :
@ عدم تکافوی امکانات .
@ نیاز به زمان بیشتر.
@ برهم زدن برنامه رسمی مدرسه.
روش بحث گروهی :
گفتگویی است سنجیده ومنظم دربارهموضوعی خاص که مورد علاقه مشترک شرکت کنندگان در بحث است . این روش برای کلاسهایی قابل اجراست که جمعیتی بین ۶ تا ۲۰ نفر داشته باشند
این روش در مورد دروس و محتواهایی قابل اجراست که دارای ویژگیهای زیر باشند:
@ مورد علاقه مشترک شرکت کنندگان در بحث باشد .
@ شاگردان درباره آن اطلاعات لازم را داشته باشند یا بتواند کسب کنند.
@ درباره آن بتوان نظریه های مختلف و متفاوت اظهار داشت ( علوم اجتماعی – فلسفه – روانشناسی … ).

مراحل اجرا :
@ مرحله اول : آمادگی و برنامه ریزی شامل :
@ انتخاب موضوع.
@ فراهم کردن زمینه های مشترک.
@ تعیین نحوه آرایش شبکه های ارتباطی.
@ انتخاب افراد و تعیین نقش آنها .
@ مرحله دوم : اجرای روش بحث گروهی.
@ اعضای شرکت کننده در یک بحث گروهی :
@ اداره کننده یا رهبر گروه.
@ شاگردان.
@ منشی گروه.
@ شخص مطلع ( میهمان ).
@ ناظر یا ارزیاب.
@ وظایف معلم در روش بحث گروهی:
الف ) فراهم کردن امکانات.
ب ) شرکت در بحث.
ج ) کنترل و هدایت بحث.
وظایف شاگردان در جریان بحث گروهی :
@ درباره موضوع مورد بحث فکر و مطالعه کنند.
@ عقاید و تجربیات خود را در جلسه مطرح کنند.
@ به دقت به جریان بحث و گفتگو گوش دهند.
@ در صورت عدم توجه از اعضاء بخواهند که آن را دوباره توضیح دهند.
@ با یکدیگر به طور خصوصی صحبت نکنند.
@ انتظار نداشته باشند که نظر آنها حتماً پذیرفته شود .
@ اگر نظر و پیشنهادی دارند به طور صریح بیان کنند.
@ پس از پایان بحث ، در مورد برنامه آینده تصمیم گیری کنند.
@ محاسن سهیم شدن افراددر عقاید و تجربیات یکدیگر:
@ تقویت همکاری و احساس دوستی در بین اعضاء.
@ فراهم شدن فرصتی برای ارزیابی خود.
@ تقویت روحیه نقاد و اعتماد به نفس.
@ کاهش هراس افراد کم رو و خجالتی .
@ تقویت قدرت مدیریت و رهبری.
@ تقویت قدرت استدلال و اندیشه .
@ محدودیتها:
@ برای کلاسهای پر جمعیت قابل اجرا نیست .
@ برای شاگردان دوره ابتدایی چندان مناسب نیست .
@ روش اجرای آن بسیار مشکل است و به مهارت احتیاج دارد.
@ روش آزمایشی:
@ این روش بر اصول یادگیری اکتشافی استوار است ؛ به این معنا که در این روش مستقیماً چیزی آموزش داده نمی شود ، بلکه موقعیت و شرایطی فراهم می شود شاگردان خود از طریق آزمایش به پژوهش بپردازند و جواب مسأله را کشف کنند .
@ نقش معلم در این روش هدایت شاگردان و نظارت بر کار آنها است .
@ محاسن:
@ یادگیری با ثبات تر و مؤثر تر است.
@ یادگیری روش آزمایش کردن علاوه بر دست یافتن به به هدفهای آموزشی .
@ تقویت انگیزه مطالعه و تحقیق .
@ ارضای حس کنجکاوی و اعتماد به نفس.
@ تقویت نیروی اختراع و تفکر علمی .
@ شیرین کردن فعالیت آموزشی برای شاگردان.
@ محدودیتها:
@ در مقایسه با سایر روشها از نظر اقتصادی گران است.
@ نیاز به معلمان مجرب و آگاه دارد .
@ اطلاعات کمتری را در اختیار شاگردان قرار می دهد .
@ در صورت عدم کنترل ممکن است غلط اجرا شود.
@ روش مسأله ای:
@ این روش نوعی آماده کردن فراگیربرای زندگی است به این صورت که فعالیتهای آموزشی به گونه ای تنظیم می شودکه در ذهن فراگیر مسأله ای، ایجاد شود و او علاقه مند شود که با تلاش خود راه حلی برای آن مسأله پیدا کند .
@ در اجرای روش مسأله ای معمولاً دو روش اصلی وجود دارد :
@ الف ) روش قیاسی که از کلی به جزئی می رسد . مثل : آیا جنگ علت اصلی تغییرات اجتماعی است .
@ ب ) روش استقرائی که از جزئی به کلی می رسد؛ مانند اینکه سؤال کنیم آیاعلل انقلابات تاریخی یکسان است. .
@ محاسن :
@ موجب ارتباط فعالیتهای مدرسه با زندگی واقعی شاگردان می شود .
@ از نظر روانشناسی یکی از بهترین روشهای تربیتی برای ایجاد تفکر علمی است
@ باعث بر انگیختگی علاقه طبیعی شاگردان به درس می شود .
@ قابل انطباق با وضع کلاسهای متداول است .
@ محدودیتها:
@ نسبت به فعالیتهای متداول مدرسه احتیاج به زمان بیشتری دارد .
@ احتیاج به معلمان با تجربه و آشنا به روش تحقیق دارد .
@ خیلی وقت گیر است و امکان اجرای آن مشکوک است .
@ روش واحد پروژه:
@ در این روش به فعالیت و انگیزه درونی شاگرد توجه می شود و به دلیل اینکه تقسیمات تصنعی دروس و ارتباط غیر منطقی آنها از میان می رود ،مؤثرترین راه برای یادگیری عمیق و پایدار است .
@ ویژگیها:
@ پروژه باید جنبه مسأله داشته باشد.
@ برای فعالیت به اندازه کافی بزرگ باشد.
@ طرح ریزی، انتخاب و استفاده از منابع باید با مسئولیت شاگرد باشد .
@ باید جنبه عملی و اجرایی داشته باشد.
@ محور پروژه باید فعالیت و انگیزه درونی شاگرد باشد .
@ باید وظیفه ای باشد که شاگرد داوطلبانه آن را بپذیرد.
@ مستلزم تلاش شاگرد باشد .
@ به هدفهایی منتهی شود که قابل درک باشد .
@ میل و اراده شاگرد باید مبنای کار باشد .
@ معلم باید ناظر و ایجاد کننده محیط مناسب باشد.
@ محاسن :
@ ایجاد رابطه مناسب بین شاگرد معلم.
@ تمایل شدید شاگرد به یادگیری.
@ تقویت اعتماد به نفس و اظهار نظر شاگردان.
@ افزایش رغبت شاگرد به فعالیتهای تربیتی.
@ تقویت حس همکاری شاگرد.
@ احساس مسئولیت و انظباط شاگرد.
@ یادگیری عمیق و پایدار .
@ تقویت روش مطالعه ، استفاده از منابع و نوشتن مطالب.
@ کشف نقایص فردی.
@ همکاری نزدیک بین معلمان و شاگردان .
@ حداکثر استفاده از امکانات آموزشی.
@ پیوسته بودن دانش و معلومات
@ ارتباط منطقی بین مفاهیم آموخته شده با وسایل واقعی زندگی.
@ محدودیتها:
@ تقسیمات رسمی مباحث درسی و جدایی رشته ها را از بین می برد.
@ اتلاف وقت زیاد.
@ عدم وجود فرصت زیادی برای تمرین و فعالیتهای جسمی کلاس .
@ کمبود پروژه های متنا سب با وضع مدرسه .
@ احتیاج به معلمان چیره دست و امکانات فراوان .
طبقه بندی الگو های تدریس
• الگوهای متعددی برای یادگیری معرفی شده اند که همه آن ها در چهار گروه اصلی قرار می‌گیرند:
• الف-الگوهای اجتماعی (گروهی)که موجب فعالیت های گروهی ، بهبود مهارت های اجتماعی ، همکاری بین شاگردان می شوند، مانند الگوهای تفحص ، ایفای نقش و کاوشگری .
• ب-الگوهای پردازش اطلاعات(اطلاع رسانی)که استفاده از آن ها موجب جمع آوری اطلاعات ، کشف مسائل و ارائه راه حل برای آنها می شود مانند الگوهای تفکر استقرایی ، دریافت مفهوم ، کاوشگری علمی ، پیش سازمان دهنده ها ، کمک به حافظه.
• ج-الگوهای فردی(انفرادی)که توجه به آن ها موجب رشد فردی در دانش آموزان می شود مانند الگوهای تدریس غیر مستقیم و افزایش عزت نفس.
• د-الگوهای سیستم های رفتاریکه در تدریس به رفتار قابل مشاهده فرد و ایجاد تغییر در رفتار توجه دارد و شامل الگوهای زیر است مانند یادگیری تسط یاب ، شبیه سازی ، یادگیری اجتماعی ، آموزش مستقیم
انواع الگو های تدریس
١. الگوی تدریس کاوشگری Inquiry Teaching
٢. الگوی تدریس بر اساس ساخت گرایی
٣. الگوی تدریس یادگیری از طریق همیاری (Cooperative Learning)
۴. الگوی تدریس یادسپاری (Memorizing)
۵. الگوی تدریس پیش سازمان دهنده.(advance organizer)
۶. الگوی تدریس دریافت مفهوم Attaining concept
٧. الگوی تدریس بدیعه پردازی یا نوآفرینی Synergetic
٨. الگوی تدریس مبتنی بر نظریه فرا شناخت Meta cognition
٩. الگوی تدریس مبتنی بر IT
الگوی پیش سازمان دهنده
این الگو بر اساس نظریه آزوبل شکل گرفته است. به اعتقاد وی شناخت در هر زمینه ای باید سازمان یافته باشد.
در محیط های آموزشی منظور از پیش سازمان دهنده، مفهوم یا مطلب یا موضوعی است که به وسیله آن قسمتها و مطالب مختلفی که رشته ای از دانش را تشکیل می دهد، با نظامی خاص سازمان یابند و در ذهن جای گیرند.
مبنای الگوی پیش سازمان دهنده:
١ – مفاهیم موجود در هر درس، مباحث ویژه ای را به وجود می آورندکه در مجموع به آنها دانش گفته می شود. ٢ – در این الگو، ساخت هر رشته¬ای از دانش بر اساس سلسله مراتب شکل می گیرد و ترتیب و توالی مفاهیم در این سلسله مراتب به گونه ای است که مفاهیم کلی، قبل از مفاهیم جزئی تدریس می شوند. ٣ – مفهوم و مطلبی را که در نظر است در یک رشته تحصیلی به دانش آموزان یاد داده و بایستی با سایر مفاهیم و مطالب آن رشته که از قبل در ذهن آنان به وجود آمده است، مرتبط ساخت به طوری که:
@ مطالب کلی را از مطالب جزئی تمیز دهد.
@مطالب مورد تدریس را به عنوان عناصر جداگانه از هم در نظر نگیرد.
@به کارگیری مهارتهای دیگری را که برای به کار بستن درست الگوی پیش¬سامان دهنده لازم است.
@ مراحل الگوی پیش سازمان دهنده:
@ ارائه پیش سازمان دهنده
@ ارائه مطلب یا وظیفه مورد نظر یادگیری
@ تحکیم سازمان شناخت
الگوی دریافت مفهوم
این الگو به منظور آموزش مفاهیم و کمک به یادگیری موثرتر آنها تدوین گردیده و برای ارائه‌ی اطلاعات سازمان یافته از موضوعهای بسیارگسترده به دانش آموزان در هر مرحله از رشد، روشی کار آمد می باشد.
@ مراحل اجرا:
@ عرضه مطالب و شناسایی مفهوم
@ آزمون دستیابی به مفهوم
@ تحلیل راهبردهای تفکر
الگوی تفکر استقرایی
نظریه پرداز معروف الگوی استقرایی هیلدا تابا می باشد. این الگو نیز فرایند اطلاع رسانی تبادل دانش میان معلم و دانش آموز تاکید دارد. به نظر تابا، رشد جریانهای فرهنگی و فکری به طریق استقرایی بهتر صورت می گیرد. مهمترین کاربرد این الگو بهبود ظرفیت تفکر است. در بهبود ظرفیت تفکر از دانش ازما خواسته می¬شود تا اطلاعات بسیاری را به درون ذهن خود آورده و بپرورانند
@ مراحل اجرا:
@ تکوین مفهموم
@ تفسیر مطالب
@ کاربرد اصول
@ الگوی یاد سپاری:
@ مراحل تدریس الگوی یادسپاری عبارت است از:
@ توجه به مطالب با استفاده از فن خط کشیده در زیر مطالب، فهرست کردن و غور کردن در مطالب
@ ایجاد ارتباطات از طریق فنون کلمه‌ی کلید و کلمه‌ی جایگزینی
@ بسط تصاویر حسی
@ تمرین و یادآوری به قصد یادگیری کامل
ارزشیابی:
نوعی داوری در مورد فرد است براساس اطلاعات معتبر ، علت ترس و اضطراب از ارزشیابی ، بیشتر ناشی از عملکرد های غلط معلمان وروشهای نادرست ارزشیابی است
اهداف ارزشیابی:
١. وسیله ای برای شناخت تواناییهای شاگرد .
٢. وسیله ای برای شناساندن هدفهای آموزشی .
٣. وسیله ای برای بهبود و اصلاح فعالیتهای آموزشی .
۴. وسیله ای برای شناخت نارساییهای شاگردان .
۵. وسیله ای برای ایجاد رغبت و کسب عادات صحیح .
۶-عاملی برای ارتقاء شاگردان .
انواع ارزشیابی:
١ – ارزشیابی تشخیصی
٢ – ارزشیابی تکوینی
٣ – ارزشیابی پایانی
-ارزشیابی تشخیصی: کسب اطلاع در مورد اینکه آیا شاگردان تواناییها و مهارتهایی را که لازمه فراگیری مطالب جدید است ، آموخته اند یا نه و همچنین به منظور تعیین معلومات و رفتار ورودی و کشف دلایل اصلی مشکلات شاگردان اجرا می شود .
-ارزشیابی تکوینی:این نوع ارزشیابی به طور مستمردر پایان هر بخش از مطالب تدریس شده ، در طول سال تحصیلی و زمانی که آموزش هنوز جریان دارد و یادگیری شاگردان در حال تکوین و شکل گیری است اجرا می شود ، موارد استفاده آن در دو مقوله است :
الف ) گام به گام پیش رفتن در یادگیری..
ب ) اصلاح روش تدریس.
-ارزشیابی پایانی:ارزشیابی جامعی ازمیزان آموخته های شاگردان که در پایان هر دوره آموزشی به عمل می آید ومنظور ازآن نمره دادن ، صدور گواهینامه یا قضاوت در باره اثر بخشی کار معلم و برنامه درسی و مقایسه برنامه های مختلف با یکدیگر است .
روشهای مختلف ارزشیابی:
¯ ارزشیابی از طریق مشاهده .
¯ ارزشیابی از طریق انجام دادن کار .
¯ ارزشیابی از طریق آزمون شفاهی .
¯ ارزشیابی ازطریق آزمون کتبی