طراحی یک برنامه آموزشی Tarahi_amuzeshi
کلیات کارگاه طراحی برنامه آموزشی در حوزه سلامت
مقدمه
یک برنامه آموزشی در حوزه سلامت، زمانی اثربخش خواهد بود که براساس یک برنامه آموزشی علمی و دقیق، طراحی شده باشد. بدون داشتن یک طرح آموزشی، هیچ مداخله آموزشی به اهداف مورد نظر خود نمی رسد. با استفاده از این فرایند تعریف شده است که برنامه ریزان آموزشی می توانند پس از تعیین و اولویت بندی نیازها، اهداف یادگیری تدوین کنند، محتوای آموزشی تهیه نمایند و روش ها و شیوه های آموزشی انتخاب نمایند.
این برنامه آموزشی با هدف آشنا کردن شرکت کنندگان با اصول علمی و مراحل طراحی برنامه آموزشی در برنامه های آموزش سلامت طراحی شده است تا آنان بتوانند با کمک مطالب علمی و راهنماهای عملی ارائه شده در این کارگاه، برنامه های آموزشی مرتبط با مشکلات آموزش سلامت منطقه خود طراحی کنند. در این بخش، تلاش می شود با کمک راهبردهای یادگیری مشارکتی، گروه هدف برای رسیدن به اهداف آموزشی هدایت شوند.
اهداف رفتاری
انتظار می رود که در پایان این کارگاه آموزشی، شرکت کنندگان قادر باشند بدون مراجعه به منابع آموزشی:
۱- مراحل انجام طراحی یک برنامه آموزشی را نام ببرند.
۲- اهمیت تعیین اهداف آموزشی را توضیح دهند.
۳- انواع اهداف آموزشی را شرح دهند.
۴- طبقه بندی اهداف آموزشی را درسه حیطه شناختی، عطفی و روانی حرکتی توضیح دهند.
۵- راه های تعیین رفتارهای ورودی فراگیران را نام ببرند.
۶- اصول انجام ارزشیابی تشخیصی در یک برنامه آموزشی را بیان کنند.
۷- معیارها و اصول انتخاب محتوا را شرح دهند.
۸- اجزای یک طرح درس را نام ببرند.
۹- الگوی آموزشی را تعریف کنند.
۱۰- انواع الگوهای آموزشی را توضیح دهند.
۱۱- عوامل موثر بر انتخاب روش های آموزشی را شرح دهند.
۱۲- انواع روش های آموزشی را توضیح دهند.
گروه هدف
گروه هدف اختصاصی در این برنامه آموزشی، کارشناسان مسئول واحدهای آموزش سلامت دانشگاه های علوم پزشکی کشور، به عنوان افراد مرجع در برنامه های آموزشی و اطلاع رسانی در حوزه سلامت تحت پوشش دانشگاه های علوم پزشکی کشور هستند ولی با توجه به اهمیت نقش آموزش در فعالیت های سایر کارشناسان حوزه سلامت، محتوای آن می تواند برای گروه های مختلف کارشناسی نیز مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به شیوه کارگاهی در ارائه این بخش، پیشنهاد می شود تعداد افراد شرکت کننده در کارگاه از ۳۰ نفر تجاوز نکند تا امکان استفاده بهینه از مطالب ارائه شده فراهم گردد.
عناوین مورد بحث
۱. مراحل یک برنامه ریزی آموزشی
۲. انواع اهداف آموزشی
۳. حیطه های سه گانه یادگیری
۴. تعیین رفتارهای ورودی فراگیران و ارزشیابی تشخیصی
۵. انتخاب و تدوین محتوای آموزشی
۶. الگوهای آموزشی
۷. روش ها و شیوه های آموزشی
۸. عوامل موثر بر انتخاب روش های آموزشی
۹. تدوین طرح درس
مدت زمان برنامه
این کارگاه در دو روز متوالی برگزار می شود و شرکت کنندگان در هر روز حداقل هشت ساعت مفید در کارگاه حضور دارند. کارگاه متشکل از جلسات عمومی و کار گروهی است.
امکانات مورد نیاز برای اجرای برنامه
۱- مکان کارگاه
• سالنی با ظرفیت ۴۰ نفر، با میز U شکل، صندلی های راحت و تجهیزات صوتی مناسب
• فضای مناسب برای برگزاری جلسات کار گروهی مجزا از سالن اصلی دارای میز و صندلی و وایت برد
• پرده نمایش و اورهد، ویدئو پروژکتور و کامپیوتر، وایت برد و ماژیک وایت بورد
۲- مواد مصرفی
• فولدر یا کلاسور حاوی چند برگه سفید A4، خودکار و بسته آموزشی کارگاه
• طلق شفاف و ماژیک آن ثبت نتایج کارهای گروهی
• پذیرایی متناسب با امکانات موجود
نحوه ارزیابی شرکت کنندگان
• ارزیابی ابتدایی شرکت کنندگان با استفاده از پیش آزمون طراحی شده
• ارزیابی مرحله ای با استفاده از پرسش های مرحله ای و سنجش میزان حضور فعال شرکت کنندگان
• ارزیابی پایانی شرکت کنندگان با استفاده از پس آزمون طراحی شده
• می توان ارائه یک طرح برنامه آموزشی در حوزه فعالیت کاری شرکت کنندگان را به عنوان شرط لازم برای دریافت گواهی نهایی برنامه آموزشی تعیین کرد.
منابع مورد استفاده
۱. McKenzi JF, Neiger BL, Smeltzer JL. Planning, Implementing and Evaluating Health Promotion Programs, a primer, 2005. 4th Edition. Pearson Education, San Franciso.
۲. Butler JT. Principles of Health Education and Health Promotion, 2001. 3rd Edition.Wadsworth Thomson Learning, Belmonte.
۳. شعبانی ح. مهارت های آموزشی و پرورشی (روش ها و فنون تدریس)، ۱۳۸۲، چاپ شانزدهم، انتشارات سمت، تهران.
برنامه روز اول
موضوع زمان ساعت مجری
افتتاحیه کارگاه و بیان اهداف ۳۰ دقیقه
معارفه شرکت کنندگان ۳۰ دقیقه –
اصلاحات و مفاهیم طراحی برنامه آموزشی ۴۰ دقیقه
تدوین اهداف آموزشی ۴۰ دقیقه
استراحت و پذیرایی ۲۰ دقیقه –
انجام کار گروهی ۱ ۶۰ دقیقه شرکت کنندگان
ارائه نتایج کار گروهی ۱ ۴۰ دقیقه نمایندگان گروه ها
ناهار و نماز ۶۰ دقیقه –
حیطه های یادگیری ۴۰ دقیقه
انجام کار گروهی ۲ ۶۰ دقیقه شرکت کنندگان
ارائه نتایج کار گروهی ۲ ۴۰ دقیقه نمایندگان گروه ها
برنامه روز دوم
موضوع زمان ساعت مجری
مرور مطالب روز اول ۱۰ دقیقه
انتخاب و سازماندهی محتوای آموزشی ۴۰ دقیقه
انجام کار گروهی ۳ ۶۰ دقیقه شرکت کنندگان
ارائه نتایج کار گروهی۳ ۴۰ دقیقه نمایندگان گروه ها
استراحت و پذیرایی ۲۰ دقیقه –
الگوها و روش های آموزشی ۴۰ دقیقه
ناهار و نماز ۶۰ دقیقه –
اصول نوشتن طرح درس ۴۰ دقیقه
کار گروهی ۴ ۶۰ دقیقه شرکت کنندگان
ارائه نتایج کار گروهی ۴ ۴۰ دقیقه نمایندگان گروه ها
جمع بندی کارگاه و ارزشیابی پایانی ۳۰ دقیقه –
پرسش های پیش آزمون/ پس آزمون (Pretest/Posttest)
۱- کدام مرحله در طراحی یک برنامه آموزشی قبل از سایر مراحل انجام می شود؟
الف- انتخاب و سازماندهی محتوای آموزشی
ب- انتخاب روش ها و تکنیک های آموزشی
ج- تعیین اهداف آموزشی
د- تحلیل آموزشی
۲- کدام مورد از فواید تعیین اهداف آموزشی به مشار نمی رود؟
الف- اهداف آموزشی راهنمایی برای تعیین و تدوین محتوای آموزشی به شمار می روند..
ب- تعیین اهداف آموزشی به انتخاب روش ها و شیوه های آموزشی مناسب منجر مس ی شود.
ج- اهداف آموزشی سبب می شود تا برنامه آموزشی اثربخش باشد.
د- اهداف آموزشی زمینه ساز طراحی و انجام درست و منطقی ازشیابی برنامه خواهد بود.
۳- در یک هدف رفتاری (هدف آموزشی اختصاصی)، وجود کدام جزء ضروری نیست؟
الف- بیان مهارت یا دانشی که فراگیر باید کسب کند، یا عمل و مهارتی که قادر یه انجام آن شود.
ب- رفتار مورد نظر در چه موقعیتی انجام می شود یا انجام خواهد شد.
ج- معرفی گروه هدفی که قرار است آن رفتار را انجام دهد.
د- سطح مشخصی از یادگیری که از قبل مشخص شده و باید فراگیر به آن دست پیدا کند.
۴- کدام مورد از نکات اصلی و ضروری در تنظیم اهداف رفتاری به شمار نمی رود؟
الف- مشخص کردن محدودیت هایی که فراگیران در فرایند یادگیری با آنها مواجه هستند.
ب- در نظر گرفتن وضعیت ورودی فراگیران قبل از شروع یادگیری
ج- مرتب کردن اهداف براساس اولویت های یادگیری در فراگیران
د- تعیین شرایط و ویژگی های آموزش دهنده
۵- در یک برنامه آموزشی یکی از اهداف رفتاری این است:
در پایان برنامه فراگیر بتواند روش سخنرانی را با روش بحث گروهی مقایسه کند.
این هدف در کدام حیطه یادگیری است؟
الف- حیطه شناختی
ب- حیطه عاطفی
ج- حیطه روانی حرکتی
د- حیطه مهارتی
۶- بیان آموخته ها با زبان خود فراگیر مشخصه کدام سطح از حیطه شناختی (Cognitive) است؟
الف- دانش (Knowledge)
ب- درک (Comprehension)
ج- به کاربستن (Application)
د- تحلیل (Analysis)
۷- سطح “سازماندهی ارزش ها” در حیطه عاطفی (Affective) با کدام مورد منطبق است؟
الف- تمایل برای توجه به یک پدیده، محرک یا موضوعات خاص
ب- مشارکت فعالانه مخاطب و نشان دادن واکنش او نسبت به موضوع مورد نظر
ج- ارزش قائل شدن برای پدیده یا موضوع خاص
د- جمع بین ارزش های مختلف و تلاش برای رفع تناقض بین آنها
۸- جمله ” فراگیر با دقت، سرعت و ظرافت رفتار آموخته شده را انجام می دهد و اشتباهات خود را به حداقل می رساند.” به کدام سطح حیطه روانی حرکتی (Psychomotor) مربوط است؟
الف- دقت
ب- عادی شدن
ج- هماهنگی حرکات
د- اجرای مستقل
۹- کدام مورد از جمله موارد کاربردارزشیابی تشخیصی (Diagnostic Evaluation) نیست؟
الف- تشخیص شرایط محیطی و امکانات ناکافی برای فرایند یادگیری
ب- تشخیص فراگیرانی که توانایی لازم را برای یادگیری ندارند
ج- تشخیص فراگیرانی که در مطلب مورد نظر مشکل دارند
د- تشخیص مشکلات و نقاط ضعف فراگیران در یادگیری
۱۰- در انتخاب و سازماندهی محتوای برنامه های آموزشی، پاسخ به کدام پرسش چندان ضروری نیست؟
الف- آیا محتوای آموزشی، اهداف آموزشی را پوشش می دهد؟
ب- آیا محتوای آموزشی، با سطح سواد و قدرت یادگیری فراگیران متناسب است؟
ج- آیا محتوای آموزشی، با سطح توانایی آموزش دهنده برای ارائه مطالب همخوانی دارد؟
د- آیا محتوای آموزشی، فراگیران را آماده انجام رفتار یا مهارت مورد نظر می کند؟
۱۱- کدامیک از معیارهای اصلی در انتخاب محتوای آموزشی به شمار نمی روند؟
الف- علاقه آموزش دهنده
ب- اعتبار
ج- علاقه فراگیران
د- سودمندی برای مخاطبان
۱۲- در برنامه آموزشی که برای زنان خانه دار مراجعه کننده به مرکز بهداشتی درمانی …. طراحی شده است، کدام نوع سازماندهی محتوای آموزشی را مناسب تر می دانید؟
الف- ابتدا مسایل عینی (Objective) و سپس موارد ذهنی (Subjective) بیان شوند.
ب- از مفاهیم ساده شروع و در مراحل بعد، مفاهیم پیچیده مطرح شوند.
ج- ابتدا آنچه باید آموزش ببینند (Must Know) بیان شود و سپس به مواردی که دانستن آن مفید یا خوب است (Better to know & Nice to know) پرداخته شود.
د- ابتدا کلیات محتوای آموزشی ارائه و پس از آن جزییات مطرح شود.
۱۳- یادگیری معنادار که در آن برقراری ارتباط بین مطالب جدید با مطالبی که فراگیر از گذشته در ذهن خود دارد، شکل می گیرد، مشخصه کدام الگوی آموزش است؟
الف- الگوی عمومی
ب- الگوی پیش سازمان یافته
ج- الگوی آموزش فردی
د- الگوی حل مساله
۱۴- تفاوت اساسی بین روش های آموزشی تعلیمی و مشارکتی کدام است؟
الف- هزینه های روش های مشارکتی در مقایسه با روش های تعلیمی بیشتر است.
ب- در روش های تعلیمی، منابع آموزشی محدود به آموزش دهنده است ولی در روش های مشارکتی منابع آموزشی فقط آموزش دهنده نیست.
ج- اثربخشی روش های تعلیمی در برنامه های آموزشی کمتر از روش های مشارکتی است.
د- در روش های تعلیمی، آموزش گیرنده محور اساسی در تمام اجزای برنامه آموزشی است ولی در روش های مشارکتی، آموزش دهنده اصل است.