دستورالعمل طرح توانمند سازی تحصیلی و روانی _ رفتاری
” باسمه تعالی ”
مقدمه:
افزایش چشمگیر آسیب های روانی- اجتماعی از قبیل خودکشی، فرار از خانه، بزهکاری، ترک تحصیل، افت تحصیلی، افسردگی، اضطراب و … ضرورت مصون سازی دانش آموزان آسیب پذیر در برابر این گونه مشکلات و مقابله با آنها را جدی می سازد. به عبارت دیگر ایجاد شرایط مناسب جهت ارتقاء بهداشت روان و توانمندسازی دانش آموزان در برابر مشکلات مذکور از رسالت های آموزش و پرورش محسوب می شود. براساس این رویکرد ، مدارس بهترین و مناسب ترین مکان برای اجرای برنامه های پیشگیرانه به شمار می رود. متاسفانه به دلایل متعدد از جمله کمبود منابع کافی، اجرای برنامه های پیشگیرانه در مدارس کشور با مشکلاتی مواجه می باشد. زیرا این گونه برنامه ها عموماً هزینه بر هستند و چون پیامدهای آن در بلند مدت ظاهر می شود، بسیاری از افراد آمادگی اجرای این نوع برنامه ها را ندارند. طراحی و تدوین یک برنامه جامع پیشگیری مستلزم شناخت درست وضع موجود، اتخاذ استراتژی مناسب براساس مشکلات حاضر و هماهنگی سایر دستگاه ها و نهادهای اجتماعی با آموزش و پرورش در این راستا می باشد.
اهداف:
– آسیب شناسی مشکلات تحصیلی دانش آموزان وبرنامه ریزی در جهت حل آن
– افزایش سطح سلامت روانی دانش آموزان، خانواده و کارکنان مدارس
– کاهش میزان شیوع آسیب های اجتماعی در بین دانش آموزان
– ایجاد تغییرات مثبت در دانش، نگرش و رفتار دانش آموزان نسبت به مدرسه وتحصیل
– بهبود بخشیدن به وضعیت تحصیلی و درسی دانش آموزان از طریق افزایش سطح سلامت روان
ضرورتها :
بر اسا س گزارشات آماری در خصوص اختلالات و مشکلات دانش آموزان و نیز بررسی های انجام شده توسط دفتر مشاوره تربیتی ، بین ۲۰ تا ۳۰ درصد از دانش آموزان دچار افت تحصیلی و انواع مشکلات روانی _ رفتاری می باشند. بررسی گزارش های آماری مراجعان به مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی و هسته های مشاوره نیز مؤیّد این مسئله است ، لذا ضروری است در زمینه مصون سازی و توانمندسازی آنها در برابر مشکلات اقدام جدی صورت پذیرد.
تعاریف و اختصارات:
*توانمندسازی تحصیلی و روانی- رفتاری: توانایی هایی هستند که کمک می کنند افراد در امر تحصیل و موقعیت های مختلف، عاقلانه و صحیح رفتار کنند، و ضمن کسب موفقیت در تحصیل و زندگی، احساس شادمانی داشته باشند.
نکته: منظور از کارکنان مدرسه در این طرح کلیه عوامل آموزشی، پرورشی و اداری در مدرسه می‌باشد.
*منظور از افت تحصیلی : کاهش نسبی و معنی دار عملکرد دانش آموزان در جریان یادگیری می باشد و منظور از مهارت های تحصیلی مهارت هایی است که آموزش آنها باعث تقویت انگیزه و بهبود عملکرد یادگیری دانش آموزان می باشد.
استنادات، قوانین و مقررات مورد عمل:
– برنامه توسعه سه ساله آموزش و پرورش ۸۶ لغایت ۸۸. بند اول راهکارها و اقدامات اساسی از بند ۳ توسعه علمی آموزش و پرورش و ارتقا کیفیت برنامه های آموزش و پرورش
– بند الف ماده ۴۳- بند ط ماده ۵۲- بند الف ، ج ، د ماده ۹۷- ماده ۱۱۲ قانون برنامه چهارم توسعه
حیطه عمل (دامنه شمولیت):
– دفتر مشاوره تربیتی ( حوزه ستادی )
– گروه مشاوره تربیتی ادارات آموزش و پرورش استان های مجری طرح
– کارشناسی مشاوره مناطق و نواحی آموزشی مجری طرح
– در این طرح ۳۰۰۰۰ نفر از دانش آموزان دختر و پسر پایه اول دوره متوسطه در مدارس و مناطق منتخب هر استان تحت پوشش قرار خواهند گرفت.
– کلیه استان های کشور
نحوه اجرا:
الف) مسئولیت برنامه ریزی، اجرا و نظارت بر حسن اجرای طرح، در سطح استان به عهده معاونت پرورشی و تربیت بدنی استان می باشد که در این خصوص لازم است کمیته ای مرکب از افراد زیر تشکیل گردد:
۱- معاون پرورشی و تربیت بدنی رییس کمیته
۲- رئیس گروه مشاوره تربیتی دبیر کمیته
۳- معاون آموزش متوسطه استان
۴- معاون برنامه ریزی و توسعه مدیریت استان
۵- رئیس مرکز مشاوره و خدمات روان شناختی
۶- کارشناسان مسئول مشاوره مناطق مجری طرح
ب) نحوه انتخاب مناطق و مدارس مجری طرح: از بین کلیه مناطق آموزشی استان، مناطقی که از فراوانی مشکلات تحصیلی و روانی- رفتاری بیشتری نسبت به جمعیت دانش آموزی در پایه اول دوره متوسطه برخوردار هستند تحت پوشش قرار گیرند.
ج) نحوه آموزش گروه های مخاطب:
۱- مدت زمان آموزش برای دانش آموزان ۱۲ جلسه ۹۰ دقیقه می باشد که در ساعات غیررسمی (فوق برنامه) با هماهنگی های لازم انجام می پذیرد.
۲- به منظور ساماندهی مناسب گروه های مخاطب جهت آموزش، تعداد شرکت کنندگان هر کلاس به طور میانگین ۳۵ نفر تعیین می گردد.
د) نحوه انتخاب مدرسین و عوامل اجرایی:
۱- مدرسین طرح برای آموزش دانش آموزان، از بین دارندگان مدرک تحصیلی حداقل کارشناسی ارشد در رشته های مشاوره و روان شناسی که از تخصص و تجارب کافی در این زمینه برخوردار هستند توسط کارشناسی منطقه و تایید کارشناسی مشاوره سازمان انتخاب می شوند.
۲- عوامل اجرایی برای دوره های آموزشی دانش آموزان ، مدیر، مشاور، یکی از کارکنان (علاقه مند به فعالیت های مشاوره ای به انتخاب مدیر و مشاور) و خدمتگزار آموزشگاه می باشند.
۳- سرفصل ها و محتوای آموزش :
| ردیف | عناوین مهارتهای روانی رفتاری | عناوین مهارتهای تحصیلی |
| ۱ | مهارتهای ارتباطی | تمرکز حواس |
| ۲ | مهارتهای حل مسئله و تصمیم گیری | افت تحصیلی |
| ۳ | مهارتهای جرات ورزی | برنامه ریزی تحصیلی |
| ۴ | مهارتهای مقابله با استرس | روش های ایجاد انگیزه |
| ۵ | مهارتهای کنترل خشم | مدیریت زمان |
| ۶ | مهارتهای تفکر نقادانه و خلاق | روش های مطالعه |
| ۷ | نقش باورها و ارزش های دینی در تامین بهداشت روان |
زمان اجرای طرح:
زمان اجرای طرح سال تحصیلی ۹۰-۸۹ می باشد.
گزارش پایانی اجرای طرح:
گروه مشاوره تربیتی استان موظفند پس از اجرای طرح ، گزارش کامل و جامعی از فرآیند اجرا و نتایج حاصله همراه با آمار و ارقام وگزارش تفصیلی صورت لوح های فشرده (CD)به دفتر مشاوره تربیتی ارسال نمایند.
دستورات مالی :
هزینه های مربوط به اجرای این فعالیت از محل اعتبارات متمرکز دفتر مشاوره تربیتی ذیل عنوان فعالیت “توانمندسازی تحصیلی و روانی – رفتاری دانش آموزان آسیب پذیر “ قابل پرداخت می باشد که متعاقباً در تخصیص های ۳ ماهه به استان مجری ابلاغ خواهد شد ( قابل ذکر است تخصیص هر مرحله از اعتبارات منوط به ارائه گزارش عملکرد اعتبارات مراحل قبل توسط استان خواهد بود ) .
دستورات اجرایی:
– تشکیل کمیته علمی- اجرایی در دفتر مشاوره تربیتی
– تعیین محتوا و سرفصل های آموزشی برای گروه های مخاطب توسط کمیته علمی- اجرایی
– انتخاب مناطق و مدارس مجری طرح توسط گروه مشاوره تربیتی استان
– آموزش مخاطبان طرح
دستورات هماهنگی:
ضروری است معاونت پرورشی و تربیت بدنی هماهنگی لازم را جهت تنظیم برنامه آموزش در ساعات رسمی با معاونت آموزش متوسطه به عمل آورد.
ارزشیابی :
ارزشیابی به دوشیوه ۱- ارزیابی فرآیندی و اجرایی ۲- ارزیابی محتوایی و کیفی به عمل می‌آید که از طریق:
الف) تهیه وتدوین پرسشنامه پیش آزمون و پس آزمون توسط کمیته ستادی واجرای آن توسط استان
ب) نظرسنجی از دانش آموزان، والدین و کارکنان
ج) بازدید دوره ای از مراحل اجرای طرح توسط کمیته ستادی و استانی، انجام خواهد شد.