چگونه طرح تحقیق بنویسیم؟

چگونه طرح تحقیق بنویسیم؟

(قسمت اول)

  مقدمه

فراهم سازی طرح تحقیق که معمولاً بعنوان فصل اول یک رساله تحقیقی بحساب می آید اساسی ترین و نیز مشکل ترین مرحله تحقیق است. محقق قبل از انجام پژوهش باید به تهیه آن مبادرت کند آن را پس ازتهیه و تنظیم به نظر استاد راهنما  یا هر فرد ذینفع دیگری محقق قصد دارد نتایج تحقیق را به او گزارش دهد برساند. در این مرحله ،استاد راهنما در تحقیق مختار است . که طرح را بپذیرد یا رد کند یا احتمالاً با تغییراتی آن را تائید نماید. در صورتی طرح به هر شکلی مورد قبول واقع شود ، از آن پس محقق موظف است که طبق طرح تنظیم شده در پی انجام تحقیق بر آید.

 

طرح تحقیق 

طرح تحقیق در حقیقت تابلوئی است که گام بگام راهنمای ما در طی مسیر تلاش وکاوش است محقق در سایه تبعیت از آن می تواند بنقطه مورد نظر برسد . ونیز در آن منعکس شده است که چه راه وروشهائی را باید در پیش بگیرد ودر هر نقطه چه باید بکند. وبه بیان سـاده طـرح تحقیـق هـم چون طرح سیـم کشی ساختمانی است که در آن مهندس با دست داشتن نقشه سیم کشی ها سعی دارد زوایای تاریک ساختمان را پیدا کرده و حرکت سیم هارا به آن جهت هدایت کند . و با روشن کردن لامپی ، محیط مورد نظر را روشن کند و به دیگران نشان دهد.

  شکی نیست که تنها داشتن نقشه یا طرح ، مسئله را حل نمی کند ضمن تهیه آن باید مصالح و وسایل مورد نیاز را گردآوری کرد و با فراهم آوردن امکانات و پیش بینی های لازم و بهره گیری از فنون و مهارتهای مورد نیاز به سوی مقصد حرکت نموده و سرانجام مجهولی را معلوم نمایند و این طرح بصورت تابلوئی همیشه باید در اختیار ودسترس محقق باشد واو هیچ قدمی را برندارد مگر براساس آن طرح ونقشه باشد.

فایده و ضرورت طرح برای انجام تحقیق

 برای طرح تحقیق فوایدی است که برخی از آنها می تواند بقرار زیر باشد:

–          جهت فعالیت و حرکت محقق را مشخص و روشن می سازد.

–           صرفه جوئی در زمان و امکانات مادی می شود.

–           محقق و همکاران او را از بیراهه  وخطاها ی بیهوده باز می دارد.

–           طرح تحقیق راهنمای است برای طرح یا تحقیقات نیمه تمام.

–           میزان کار و سرعت محقق تا رسیدن به هدف را مشخص می سازد.

–           تعداد متغیرهای مورد بررسی را مشخص میسازد.

–           وظایف همه افراد و مسئولیت آنها را مشخص می کند.

ویژگی های یک طرح تحقیق خوب

۱- طرح تحقیقی خوب است واضح و دارای صراحت باشد محققان دیگر به راحتی آن را به فهمند.

۲- مسائل مربوط به صرفه جوئی در امکانات مادی و زمان کاملاً پیش بینی شده است

۳- یک طرح خوب تحقیق دارای انعطاف و نرمش است .

۴- از بهترین را برای رسیدن به هدف استفاده شده است.

مراحل یک طرح تحقیق

۱-     عنوان تحقیق    ۲- مقدمه ۳- توصیف مختصر تحقیق   ۴- بیان مساله

۵- اهمیت و ضرورت تحقیق   ۶- اهداف تحقیق۷- سئوالات ویژه تحقیق   ۸-  فرضیه های تحقیق

۹- روش اجرای تحقیق   ۱۰- محدودیت های اجرای  تحقیق ۱۲- تعاریف اصطلاحات و واژه ها

مراحل یک طرح تحقیق  

    در صفحه عنوان موضوع تحقیق بصورت  یک جمله صریح و روشن بیان می شود که بهتر است در آن بررسی رابطه ومعلولی و یا همبستگی بین متغیرها مطرح گردد. وطول عنوان حدود ۱۲ تا ۱۵ کلمه بیشتر نباشد.

 

مساله(عنوان)، مشکل احساس شده ای است که محقق

به  حل آن  علاقمند است و می خواهد راه حل آنرا بیابد.

۱ – عنوان تحقیق:

   یکی از مشکل ترین مراحل طرح تحقیق که برای اخذ درجه تحصیلی بکار می رود انتخاب مسئله مناسب است. تازه کاران مسئله ای را انتخاب می کنند که دامنه بسیار وسیعی دارد . این امر ممکن است به دلیل درک کمترآنها از طبیعت تحقیق و مراحل سیستماتیک حل مسئله و یا به دلیل اشتیاق فراوان اما ناپخته آنها به حل سریع و فوری یک مسئله مهم باشد. اما آنهائیکه کار آزموده ترند می دانند که تحقیق برای یافتن حقیقت و یا حل یک مسئله مهم به صرف وقت و انرژی و بکار بردن تفکر منطقی گسترده نیاز دارد.

    دالن معتقد است دانشجویان هنگام انتخاب موضوع تحقیق دچار چهار نوع اشتنباه  می شوند :

۱ – مساله ای را شتابزده و بدون تجزیه وتحلیل تمام شقوق تصمیماتشان انتخاب می کنند.

۲-      به جای اینکه برای روشن ساختن مساله پی سوابق بگردند ، ماهها به دفع الوقت   می گذارنند.

۳-      قبل از انتخاب مسئله پژوهشی ، روش اجرای تحقیق را مشخص می کنند.

۴-     به جای آنکه ابعاد مساله را به طور دقیق طرح و اصطلاحات را به روشنی تعریف کنند ، توصیفی کلی از مساله ارائه می دهند.

بنابراین ، برای نوشتن و تنظیم عنوان تحقیق رعایت نکات زیر ضروری است: 

الف – عنوان تحقیق باید شناختی دقیق و روشن از حوزه موضوع را عرضه دارد.

ب- موضوع تحقیق باید در پرتو امکانات عملی و واقعیتها تهیه و تنظیم گردد.

ج- موضوع تحقیق بصورت یک جمله کامل مثبت دقیق و صریح مطرح می گردد.

د- در هنگام بیان موضوع تحقیق باید به سئوالات ذیل به روشنی جواب داده شود:

۱-    چه کسی؟( یعنی پژوهش در مورد چه کسانی اجرا خواهد شد)

۲-    چه متغیرهای:

(برای تعیین متغیرهای مورد بررسی جدول زیرا تکمیل کنید)

متغیرهای آماری

متغیرهای پژوهشی

۳-چگونه؟ (رابطه بین متغعیرها)

۴- کجا؟

۵-چه وقت؟

۲- مقدمه 

 مقدمه کامل همان طور که خط مشی پژوهشی را تعیین می کند ، اطلاعات روشن و دقیقی در باره آنچه موضوع مورد پژوهش قرار خواهدگرفت و همچنین علت انجام آن را به خوانند می دهد.در مقدمه طـــرح تحقیق با بیان مختصری از تاریخچه موضوع ،که از چه زمانی و چگونه این مساله شروع شده است وچه پیامدهای داشته است به اهمیت و ارزش موضوع پرداخته می شود.

محقق باید قبل نوشتن مقدمه به  چند نکته مهم توجه داشته باشد:

۱-     دلیل و انگیزه انتخاب موضوع را به طور منطقی روشن سازد.

۲-      گستردگی و فراوانی موضوع ( مشکل) رادر جامعه مورد بررسی قرار دهد.

۳-      ارتبا ط پژوهش فعلی را با پژوهش های قبلی  مشخص سازد.

۴-     انجام پژوهش فعلی چه پیامدهای خواهد داشت.

۳- توصیف مختصر موضوع تحقیق

 با توجه به اینکه عنوان تحقیق در ابتدای طرح باید خیلی محدود و کوتا ه وبا استفاده کلمات ساده و روش بیان شود ، لذا محقق می تواند در این قسمت موضوع خود را با استفاده کلمات دلـخواه بــدون توجــه محدویت مطرح شده در هنگام نوشتن عنوان به مقدار بیشتر توضیح دهد.

۴- بیان مسئله

   مساله تحقـیـق عبارت از شرایـطی است که پژوهشگر را بر می انگیزد در باره آن کـنـد وکـاو کند.

  مسئله ، مشکلی است که محقق قصد دارد راه حلی مناسب ومنطقی برای برطرف کردن آن پیدا کند، بعبارت دیگر ، او در این مرحله چون یک نقاش ، طرح کلی خویش را ترسیم کرده است و برای فهماندن آن به دیگران نیازمند برجسته کردن ویژگیهای و جزئیات آن می باشد. 

 معمولاً مساله  تحقیق بصورت سوالی بیان نمی شود بلکه بصورتی بیان می شود که بطور عملی قابل بررسی و تحقیق باشد . انتخاب کلمات باید با دقت و با توجه به موضوع تحقیق انجام پذیرد. ویا به عبارت دیگر بیان مساله به نحوی باشد که چگونگی بررسی متغیر یا متغیرها ر، مکان و دامنه و وسعت پژوهش را روش کند.    

۵-اهمیت وارزش پژوهش

    اهمیت وارزش پژوهش مشخص کننده آنست که نتایج حاصله از انجام این پژوهش تا چه حد برای خود محقق ودیگران مفید وموثر است. وچه اطلاعات جدیدی بدست خواهد آمد.

  بنابراین به هنگام نوشتن اهمیت وضرورت پژوهش باید دونکته مهم را مد نظر داشته باشید:

  الف- چه نوع اطلاعاتی و در مورد چه چیزی اطلاعاتی در اختیار دیگران خواهید گذاشت.به عبارت   ساده  تر  متغیرهای مورد پژوهش رامشخص خواهید نمود.

  ب- نتایج حاصله از انجام پژوهش در کجا وچگونه مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

  هر محققی می تواند با استفاده از منابع مختلفی موضوع مورد پژوهش خودرا با اهمیت جلوه دهد این منابع عبارتند از:

 ۱- قدرت تفکر واستدلال محقق براساس تجربیات حرفه ای و اطلاعات کلی.۲- نوشته ها وتحقیقات دیگران برای حمایت از گفته ونوشته های خود.۳- آمار ونتایج موجود در پژوهشهای انجام گرفته.

  ۶- اهداف تحقیق

  محقق هدف یا هدفهای کلی و آرمانی پژوهش را به صورت بیانه های مثبت و کلی مطرح می سازد . وبه عبارت دیگر محقق در عرضه این هدفها بر علمی بودن نتایج تحقیق بودن بیش از هر چیز دیگر اهمیت میدهد.

    اهداف تحقیق معمولاً به دو صورت کلی ، و ویژه بیان می شود . هدف از بیان اهداف به صورت کلی آن است محقق قصد دارد ، معلوم دارد در پی چه چیزی است و قصد و نیت نهائی از انجام تحقیق چیست. که بهتر در یک ویا پاراگراف اهداف کلی تحقیق نوشته شود وبعداز آن اهداف ویژه آورده شود.

  اهداف ویژه تحقیق معمولاً بعداز اهداف کلی تحقیق نوشته می شود ، در حقیقت چهارچوبی است که مشخص می سازد چه کارهای انجام بگیرد وچه کارهای انجام نگیرد یعنی ریزکاریهای انجام یافتنی تحقیق را می توانم از این قسمت طرح تحقیق به فهمیم.

    بهتر است محقق اهداف ویژه خود را به صورت بیانه های دقیق و مشخص مطرح کرده و حتماً در آن بیانه ها متغیرهای مورد مطالعه و شیوه های اجرای پژوهش و زمان ومکان و جامعه و نمونه مورد پژوهش کاملاً مشخص کند. بطوریکه محقق بتواند آنها را در معرض آزمایش قرار دهد.