یادگیری از طریق همیاری

یادگیری از طریق همیاری یک فکر قدیمی است که در دهه ۱۹۸۰ از نو ظهور یافت. اما برای بسیاری از معلمان یک فکر جدید است. لذا در این مقاله سعی شده است به معرفی الگوی تدریس همیاری و چهار طرح ؛ کارایی تیم، تدریس اعضای تیم، قضاوت عملکرد و روشن سازی تلقی پرداخته شود،امید آن که مورد استفاده قرار گیرد.در ابتدای قرن بیستم “جان دیویی” معلمان را تشویق کرد که برای بررسی و حل مساله ، دانش آموزان را به گروه هایی تقسیم کند . در دهه ۱۹۶۰ میلادی “مورتون دوچ” کار خود را با تحقیق و ترویج مدل های همیاری در یادگیری شروع کرد. خصوصاً او این مدل‌ها را به عنوان راهبردهایی برای کمک به دانش آموزان به کار گرفت تا آنان یاد بگیرند که اختلافات خود را حل کنند ( الیس و وان؛ ۱۴) .
افراد بسیاری در به وجود آوردن مجموعه رو به رشد تحقیقات و تجارب عملی یادگیری از طریق همیاری سهیم هستند ازجمله راجر و دیوید جانسون، نیل داویدسون، اپنسر کاگان و…(الیس و والن ۱۵) .
یادگیری از طریق همیاری یک فکر قدیمی است که در دهه ۱۹۸۰ از نو ظهور یافت. اما برای بسیاری از معلمان یک فکر جدید است. لذا در این مقاله سعی شده است به معرفی الگوی تدریس همیاری و چهار طرح ؛ کارایی تیم، تدریس اعضای تیم، قضاوت عملکرد و روشن سازی تلقی پرداخته شود،امید آن که مورد استفاده قرار گیرد.
یادگیری از طریق همیاری
سینر گوژی۱ از دو سنت یونانی” Synergas” یعنی با هم کار کردن و” agogus” یعنی رهبر مشتق می‌گردد. سینرگوژی یک روش منظم یادگیری است که در آن اعضای تیم های کوچک از راه برقراری ارتباط های منظم از یکدیگر یاد می گیرند.
در یادگیری به شیوه ی همیاری، دانش آموزان دل به جمع می سپارند و هر چه دارند در اختیار یاران گروه قرار می دهند تا خود هم از یاری دیگران بهره گیرند. دانش آموزان یاد می گیرند در اوقاتی که نیاز به کمک دارند، می توانند به کمک هم کلاس های خود، اتکا کنند ( الیس و والن؛ ۱۸). در این کلاس ها دانش آموزان به جای اینکه معلم را مرجع اصلی بدانند، به هم کلاس های خود به عنوان مراجع همه و با ارزش نگاه می کنند.
شعار کلاس همیاری” یا همه نجات می یابیم یا همه غرق می شویم” می باشد. (الیس و والن؛ ۱۱) اولین مشخصه‌های اساسی یادگیری از طریق همیاری که از شعار کلاس همیاری اخذ می گردد؛ وابستگی مثبت است. معلمان باید فعالیت های یادگیری را به گونه ای سازمان دهند که دانش آموزان حقیقتاً به یکدیگر وابسته باشند موفقیت هر یک از اعضا ممکن نمی باشد مگر اینکه تمام اعضا موفق شوند.
دومین مشخصه‌ی اساسی یادگیری از طریق همیاری پاسخگویی فردی است( الیس و والن؛ ۱۹) هر یک از دانش آموزان مسئول فراگیری محتوای درس هستند و هیچ کس اجازه ندارد مستمع آزاد باشد و از زیر بار وظایف تیم شانه خالی کند.
در این الگو آموزش دروس مختلف و موقعیت های متفاوت، براساس چهار روش ؛ کارآیی تیم، تدریس اعضای تیم، قضاوت عملکرد و روشن سازی طرز تلقی عنوان شده است.
طرح کارآیی تیم ۲(TED)
در این روش هر یک از اعضای تیم دانش خود را قبل از بحث تیمی ارزیابی می کند. پس از یک مرور اولیه هر فرد یک سری سوال چند گزینه ای از موضوع آموخته شده پاسخ می دهد. سپس اعضای تیم در مورد هر یک از پاسخ ها با یکدیگر بحث می کنند و دلالت انتخاب خود را ارائه می‌دهند تا به توافق برسند. در مرحله بعد پاسخ ها نمره گذاری می شود و هر فرد کار خود را ارزیابی می کند. سپس اعضای تیم کار تیمی را ارزیابی می کنند مشخص می کنند تا چه حد خوب عمل کرده اند. سپس برنامه ای برای افزایش موثر بودن خود ارائه می دهند. ویژگی بارز این طرح، الزام حس مسئولیت دوجانبه بین اعضای تیم است. مسئولیت معلم در این طرح ساخت ابزار است. این روش برای فراگیری حقایق اطلاعات، اصول و نتایج مناسب است. (اوحدی؛ ۲)
آماده سازی طرح
موضوع درسی هرچه که باشد معمولاً به شکل یک نسخه خطی یا متنی که شامل اصول، برهان ها، حقایق، اطلاعات یا آمار مربوطه است، ارائه می شود. بعد از متن سوال هایی می آید که محتوی را تحت پوشش قرار می دهد. این سوالها معمولاً به شکل چند گزینه ای هستند. اگر چه شکل صحیح – غلط یا اشکال دیگر می تواند مورد استفاده قرار گیرد، می توان دو نسخه پرسشنامه تهیه کرد که یکی را در خود طرح یادگیری استفاده کرد و دیگری بعداً در پس آزمون به منظور درک فرد مورد استفاده قرار داد. سوالهای چند گزینه ای باید طوری طرح شوند که از فراگیر بخواهد موضوع درسی را به گونه ای به کار ببرد، نتیجه گیری کند، و یا از اصولی که قبلاً ارائه شده استنباطی داشته باشد.
این گونه سوال ها به سوال هایی که صرفاً تعیین کردن پاسخ در متن است، ترجیح دارد.
پرسشنامه باید طوری ساخته شود که گرفتن نمره خوب نتیجه گوش دادن ، تفکر کردن، مباحثه، ارزیابی شواهد و غیره باشد.پاسخگویی به چنین سوالاتی ذاتاً پاداش دهنده هستند. همانطورکه اکثر مردم از جدال لفظی لذت می برند.
بهترین ابزار برای هدفهای یادگیری ، اندازه گیری ای است که فراگیران آن را تا حد متعارفی سخت بدانند. یعنی اندازه گیری که حدود نیمی از سوالات در طول کار اولیه فردی پاسخ درست داده شود. اگر آزمون خیلی سخت باشد، ممکن است هیچ کس نتواند پاسخ را پیدا کند. اما اگر خیلی آسان باشد بحثی صورت نمی گیرد، چون همه جواب را می دانند.(حائری زاده و دیگران؛ ۸)
اجرای طرح کارایی تیم:
بخش ۱ ) آمادگی فردی فراگیران :
متن درسی برای مطالعه فردی بین فراگیران پخش می شود. پس از مطالعه فردی متن، هر فراگیر پرسشنامه توزیع شده را شخصاً تکمیل می کند. اگر پاسخ به سوال ها نیازمند اطلاعات بود، فراگیران می توانند ضمن پاسخگویی به سوال ها به متن رجوع کنند.
بخش ۲ ) کار تیمی :
الف ) بحث برای به توافق رسیدن ، اولین مرحله ی دومین بخش طرح کارایی تیم است. در این مرحله طبق دستورالعمل های زیر با یکدیگر به تکمیل یک پرسشنامه ی واحد می پردازند.
• تیم ها باید سوال ها را به بحث بگذارند و درباره بهترین پاسخ به هر سوال به توافق برسند. معیار اعتبار این است که پاسخ با آنچه در متن آمده است و یا از آن استنباط می شود مطابقت کند.
• در طول بحث اعضا تیم به متن رجوع ننمایند.
• هم چنین به تیم ها یک محدوده زمانی داده می شود. وقت مناسب برای بحث تیمی برای ۳۰تا ۴۰ سوال حدود ۲ ساعت است. البته زمان داده شده بستگی به سختی سوال و کیفیت آمادگی فردی و تعداد اعضای تیم دارد.
• برای پاسخگویی به سوالات ، هر عضو جوابش را به اولین سوال و دلایلش را برای انتخاب آن جواب ارائه می دهد سپس تیم در مورد بهترین جواب به بحث می پردازد تا به توافق برسند. بهتر است ، موارد بحث انگیز را موقتاً کنار بگذارند و تا آنجا که ممکن است در مورد سوالات بیشتری به توافق برسند و سپس به موارد بحث انگیز برگردند، تا به بررسی بیشتر دلایل اعضا و کوششی مجدد برای حل اختلافات بپردازند.
وقتی این قبیل دستورالعملها در دسترس قرار گیرند، اکثر تیم ها بدون اینکه عضوی به عنوان رهبر انتخاب کنند، به طور موثر عمل می کنند. این حالت بخصوص وقتی رخ می دهد که فراگیران ، مهارت های کار تیمی و همیاری را کسب نمایند. وقتی رهبری تعیین نشده باشد، هر یک از اعضا مسئول نظم خود هستند و مسئولیت بیشتری در مورد موثر بودن فعالیت تیم احساس می کنند.
ب ) نمره گذاری پاسخهای فردی و تیمی:
وقتی که زمان بحث تمام شد، کلید سوال ها پخش می شود. پاسخ های فردی از فعالیت اولیه و پاسخ های توافقی تیم توسط فراگیران نمره گذاری می شود. هر فراگیر کار فردی خودش را نمره گذاری می کند. نمره گذاری پاسخ های تیم می تواند توسط همه اعضا با هم صورت گیرد و یا توسط هر کدام که اول کار فردی خودش را تمام می کند.
اینکه فراگیران پاسخهای خودشان را نمره بدهند، بخش مهمی از این طرح است. این امر فراگیران را قادر می سازد که نمره خویش را تفسیر نمایند و کنجکاوی طبیعی آنان دریافتن پاسخ های نادرست ارضاء می شود. از طرفی مربی از یک کار مکانیکی فارغ می شود و از سوء ظن فراگیران در این مورد که آزمون هایشان غلط تصحیح شده است جلوگیری می کند.
ج ) تکمیل جدول نمره گذاری و محاسبه موثر بودن یادگیری :
از جدول نمره گذاری برای نشان دادن نتایج چندین تیم آموزشی استفاده می شود. اما اسامی صاحب نمرات ذکر نمی شود.
تیم الف ب ج
پائین ترین نمره
بالاترین نمره
معدل نمرات فردی
نمره تیم
نمره موثر بودن یادگیری
رتبه
نمره موثر بودن یادگیری طبق فرمول زیر محاسبه می شود:
معدل نمرات اعضا= D نمره تیمی = A
برد یا باخت تیم D – A = E نمره هر عضو در آزمون= …(B1)B
نمره کل آزمون = F پیشرفت ممکن D- F = G
۱۰۰ × G / E = H نمره موثر بودن یادگیری تیم
نمره موثر بودن یادگیری (H) تیم را قادر می سازد ، مقایسه کند که تا چه حد خوب عمل کرده است و یا اگر از منابعش به خوبی استفاده می کرد تا چه حد می توانست ، خوب عمل کند. مهم این نیست که تیم تا چه حد نمره بالا گرفته است بلکه مهم این است که چقدر توانسته است از منابعش استفاده کند.
معدل نمرات اعضا (D) سطح آمادگی عمومی اعضا را نشان می دهد. این معدل با نمره تیمی مقایسه می شود، اگر نمره تیم بالاتر از آن بود، تیم پیروز شده است و اگر پایین تر باشد تیم باخته است. هم چنین نمره معدل فردی با نمره کل آزمون مقایسه می شود تا نمره پیشرفت ممکن (G) به دست آید.
با تقسیم موفقیت تیم ( برد یا باخت) بر ارزش پیشرفت ممکن، نمره موثر بودن یادگیری تیم (H) تعیین می شود.
اگر تیم برد داشته باشد ( نمره تیم بالاتر از نمره معدل فردی) نمره موثر بودن یادگیری تیم به صورت یک درصد مثبت بیان می شود و اگر تیم باخت داشته باشد. نمره موثر بودن، منفی است.(حائری زاده و دیگران ؛۱۱)
بخش ۳: تفسیر نمرات
در این بخش هر تیم ، برد یا باخت خود را مورد بحث قرار می دهند. اصول زیر برای تفسیر نمرات مورد استفاده قرار می گیرد.
– علت یک باخت اساسی پایین بودن نمره تیم نسبت به معدل نمرات فردی است.به عبارتی بحث موثر نبوده و تیم از منابع خویش کاملاً استفاده نکرده است. بعلاوه اگر نمره تیم نزدیک یا برابر با پایین ترین نمره فردی باشد، تیم ممکن است به این نتیجه برسد که کم اطلاع ترین شخص ، بیشترین تاثیر گذار در بحث بوده است.
– برد یا باخت کم به این مفهوم است که بحث نه فایده ای داشته است نه ضرری.
– یک برد اساسی در صورتی که نمره تیمی معادل بالاترین نمره فرد باشد، نشان می دهد که بحث مفید بوده ولی بعضی از منابع دست نخورده باقی مانده اند.
– نمره تیمی که از بالاترین نمره فردی بالاتر می شود، یک اندازه گیری سینرژی است و نشان می دهد که اعضاء دانش جزئی خود را ترکیب کرده اند تا به درکی در سطح تیم برسند که بالاتر از درک فردی قبل از تیم است.
بنابراین، بحث نمره گذاری موثر بودن یادگیری، فراگیران را قادر می سازد که کیفیت تاثیر اعضا بر یکدیگر را ارزشیابی کنند. البته لازم نیست که همیشه فرمول موثر بودن یادگیری را مورد استفاده قرار دهیم. گاهی، تشخیص بالاترین نمره تیم برای بالا بردن انگیزه و افزایش رقابت بین تیم ها کفایت می کند. بعد از اینکه تیم ها نمراتشان را تفسیر کردند، ممکن است دلیل پاسخ های صحیحی که در کلید داده شده است را مرور کنند. کلیدهایی که دلیل پاسخ های صحیح و غلط را توضیح می دهند برای کمک به فراگیران جهت تقویت درکشان و رفع سوء تفاهم مفید است. از آنجایی که کلید و منطق پاسخ ها نباید مطلق انگاشته شود، ممکن است فراگیران تحریک شوند با کلید مخالفت کنند و تحقیقات بیشتری انجام دهند، اگر بحثی در مورد صحیح بودن کلید به وجود آید، باید خاطر نشان ساخت که پاسخ ها و دلایل منطقی آن به عنوان بهترین پاسخ و استدلالی تلقی شود که طراح توانسته است کشف کند.
بخش ۴ : نقد کار تیمی
در طول زمان نقد، اعضای تیم عملشان را مرور می کنند تا ارزیابی نمایند تا چه حد با یکدیگر خوب کار کرده اند و چطور ممکن است عمل فردی و تیمی خود را در آینده بهتر کنند. فراگیرانی که تازه این طرح را اجرا می کنند ممکن است ۴۵ دقیقه تا یک ساعت برای نقد فرصت بخواهند، بتدریج که با فرآیند طرح آشنا شدند، ۱۵ تا ۳۰ دقیقه کافی است. سوال های عمومی که در زمان نقد کار تیمی باید مورد بحث قرار گیرد شامل موارد زیر است:
– آیا آمادگی فردی فراگیر کافی بوده است؟
– آیا یک شخص حاکم به بحث بوده است؟
– آیا اعضا به جای اینکه موضوع های اساسی را بررسی کنند و به توافق کامل برسند مصالحه کرده اند؟ دستورالعملهای نقد ممکن است از زمانی به زمان دیگر تفاوت کند. برای مثال چنانچه تمرکز روی سهم شخص در تیم باشد، اعضای تیم سوال های زیر را بررسی می کنند:
– آیا شخصی جواب صحیح برای سوال هایی که تیم جواب غلط داده است، داشته است؟ چرا از منابع او استفاده نشده است؟
– آیا سوال هایی وجود داشته است که تیم صحیح پاسخ داده ولی افراد صحیح جواب نداده اند؟ اگر چنین است چه چیزی باعث شده تا تیم به جواب صحیح برسد؟ اگر چیزی غیر از خوش شانسی بوده است، چگونه تیم می تواند از این رهیافت در آینده استفاده کند؟
– افراد چگونه می توانستند برای کار تیمی موثرتر آماده شوند؟
نقد تیمی علاوه بر تقویت عادات مطالعه و کار تیمی آینده، یادگیری احساسی و اجتماعی را بالا می برد و مهارت های ارتباطی و توانایی بالقوه اجتماعی فراگیران را تقویت می کند.
بخش ۵ : ارزیابی پیشرفت فردی
چنانچه نمونه معادلی از آزمون تهیه شود، می توان در زمان دیگری از آن استفاده کرد. اگر بعد از پایان بحث تیمی، آزمون معادل دیگری برگزار گردد، از نتایج آن می توان برای نمره دادن و ارزیابی سطح آمادگی هر فرد برای حرکت به سطح مشکل تر یا پیچیده تر موضوع درسی استفاده کرد.

طرح تدریس اعضای تیم۳
دو فرضیه اساس طرح تدریس اعضای تیم را می سازد. اولین فرضیه این است که هر یک از اعضای تیم قسمت متفاوتی از موضوع درسی را که قرار است همه یاد بگیرند مطالعه می کند. دوم آن که هر فراگیر می تواند به اعضای هم تیمی خود درس بدهد، بنابراین هر عضو هم به عنوان معلم و هم به عنوان شاگرد عمل می کند.
زمانی که فراگیران می فهمند که کارآیی تیم مستلزم آن است که هر فرد یک بخش از موضوع را فرا گیرد و سپس آن را به دیگران درس دهد، برانگیخته می شوند که بخش تعیین شده را خوب مطالعه کنند و آمادگی لازم جهت کارتیمی را کسب کنند تا بتوانند به تیم خود کمک کنند. هم چنین به آن عضو تیم که درس می دهد کمک می کنند ، تا آنجا که ممکن است در تدریس بخش تعیین شده موفق باشد. با این روش تیم می تواند یادگیری اش را به حداکثر برساند. (حائری زاده و دیگران؛۱۲)
طرح تدریس اعضای تیم این امکان را فراهم می کند که مقدار زیادی از موضوع درسی طی یک دوره کوتاه زمانی با مطالعه تیم تحت پوشش قرار گیرد. در این روش موضوع درس بین اعضاء تقسیم می شود و هر فرد مسئول بخش تعیین شده و تدریس آن به دیگران است.
بعد از تدریس کلیه اعضاء آزمون جامع توزیع و درک فراگیران ارزیابی می شود. سپس کلید پاسخ ها در اختیار آنان قرار می گیرد. کلید باید دلایل منطقی برای درست یا نادرست بودن هر یک از پاسخ ها را ارائه دهد.
در مرحله بعد اعضای تیم کار خود را ارزیابی می کنند و به این سئوالات پاسخ می دهند.
– هر کدام تا چه حد موضوع را خوب فراگرفته اند و به دیگران تدریس کرده اند؟
– برای موثر بودن کار خود در تیم چه پیشنهادی ارائه می دهند؟
این طرح به دانش آموزان کمک می کند تا در مورد بخش تعیین شده خبره شوند؛ همین طور اعضای تیم برانگیخته می شوند تا در ارائه مطلب عمیق به عضو ارائه دهنده کمک کنند. در این روش مهارت های مطالعه پرورش می یابد، موجب مطالعه عمیق می شود و با سازماندهی یک ارائه پر محتوا یادگیری دیگر اعضاء تسهیل می شود. ( اوحدی؛ ۱۳)
آماده سازی طرح
الف) انتخاب متن:
در انتخاب متن مورد استفاده ، ملاحظاتی را باید در نظر داشت:
– متن باید قابل تقسیم به تعداد بخشهای هماهنگ با تعداد فراگیران در هر تیم، معمولاً سه تا پنج نفر باشد.
– این بخش ها تقریباً باید از نظر طول برابر و از نظر دشواری قابل مقایسه باشند.
– هر یک از بخش ها مستقل از بخش های دیگر قابل فهم باشد. این مورد مهم است، چون هر فراگیر فقط یک قسمت را مطالعه می کند و باید بتواند آن بخش را مستقل از اطلاعات موجود در بخشهای دیگر درک کند.
– البته، در هر تکلیفی، مطلب باید به اندازه کافی مشکل باشد تا فراگیران را به چالش بطلبد ولی نه آنقدر مشکل که آنان را مغلوب کند.
ب ) نگارش آزمون:
هدف آزمون این است که به فراگیران امکان دهد تا میزان فراگیر یشان را از ارایه های یکدیگر اندازه گیری کنند. کلید آزمون و منطق پاسخها باید در شناخت سوء تفاهم ها و تصحیح آن به آنان کمک کند. در این طرح اغلب آزمونهای صحیح – غلط مورد استفاده قرار می گیرد. زیرا این نوع آزمون سریعتر از آزمونهای چند گزینه ای و یا تشریحی، دانش فراگیران را نشان می دهد. اگر چه از دیگر آزمونها نیز می توان استفاده کرد.
ج ) تشکیل تیم ها:
فراگیران را می توان طبق یک تصادف طراحی شده بر اساس هدفهای یادگیری در تیم قرار داد. تعداد اعضای هر تیم به سطح درک مطلب از راه خواندن فراگیران، میزان تجربه فنی و دیگر عوامل بستگی دارد. تعداد اعضای تیم می تواند از دو نفر تا ۷ نفر باشد. تعداد آنها هم چنین می تواند تابعی از تعداد بخشهایی باشد که موضوع را می توان به آنها تقسیم کرد.
اجرای طرح
بخش ۱) آمادگی فراگیران:
یک بخش از موضوع جهت آمادگی برای هر فراگیر تعیین می شود. در این مرحله هر فراگیر فقط بخش تعیین شده خویش را دریافت می کند. باید اطمینان یافت که فراگیران حقیقتاً مطلب را از یکدیگر یاد بگیرند و نه از مطالعه تمام بخش ها.
به دانش آموزان اطلاع داده می شود که میزان یادگیری آنان ، توسط آزمونی که تمام بخش ها را در برمی گیرد، سنجیده می شود. اگر کارآیی یادگیری تیم کامل باشد، هر فراگیر درک کاملی از کل موضوع خواهد داشت.
قوانینی که گروه یا تیم ملزم به رعایت آن هستند از قبیل یادداشت برداری، تهیه رئوس مطالب، و یا رسم نمودار برای استفاده در تدریس، زمان در نظر گرفته شده برای تدریس و نظایر آن از قبل مشخص می شود.
بخش ۲) کار تیمی :
الف )تدریس عضو تیم:
این مرحله با تدریس یکی از فراگیر – تدریس بخش مربوط به خود- شروع می‌کند. این عضو تیم مجاز است از هر نوع یادداشت یا کمکی که مجاز شناخته شده است استفاده کند ولی مستقیماً به متن اصلی رجوع نمی کند. دیگر فراگیران می توانند، سوال بپرسند، مخالفت کنند یادداشت بردارند و یا استنطاق نمایند. هر عضو به نوبت یک بخش جدید را ارائه می دهد. ترتیب ارایه درس بستگی به موضوع دارد. می تواند پی در پی یا بدون نظم باشد. مثلاً اگر موضوع زندگی لینکلن باشد، دانش آموزان بخش های خود را مطابق یک ترتیب زمانی ارائه می دهند. اگر موضوع بخش هایی داشته باشد که پیاپی نباشد مثل خواص پنج عامل شیمیایی متفاوت، فرقی نمی کند که چه کسی اول درس بدهد.
جلسه تدریس اعضای تیم با خلاصه کردن نتایج توسط فراگیران پایان می پذیرد. خلاصه کردن بستگی به موضوع درسی دارد و طوری تنظیم می شود که:
۱- مقایسه شباهت ها و تفاوت ها را امکان پذیر سازد.
۲- روندهای طولانی ( از نظر زمانی ) را دنبال کند.
۳- براساس نمونه گیری تعمیم دهد .
۴- استنباط هایی را در مورد آینده و یا نکات کاربردی و یا روشهای دیگر تعمیم دهد.
ب )آزمون :
در این مرحله، هر شخصی آزمونی در مورد کل موضوع می دهد. سوال ها تمام بخش ها، ارتباط و تعمیم های برخاسته از موضوع را در برمی گیرد، آزمون حاوی تعداد برابر سوال از هر قسمت و چندین سوال درک مطلب عمومی مربوط به کل موضوع می باشد.
ج ) نمره گذاری پاسخ های فردی:
کلید سوال ها و دلیل منطقی پاسخ ها به فراگیران داده می شود و آنان آزمونشان را نمره می دهند، موفقیت فراگیران به چهار عامل مهم بستگی دارد:
اول ) کامل بودن آمادگی هر عضو، چون هر دانش آموز فقط می تواند آنچه را که از قبل می داند به دیگران درس بدهد.
دوم ) مهارت هر عضو در انتقال آنچه که می داند.
سوم ) موفقیت بستگی به این دارد که هر شخص اطلاعاتی را که دیگران می توانند تدریس کنند فرا گیرد.
چهارم ) موفقیت بستگی به مهارتی دارد که با آن اعضا گوش می دهند، تحلیل می کنند، کاوش می‌کنند، امتحان می کنند و هر چه را که عضوی می گوید، فکر می کند و یا نتیجه گیری می کند مورد آزمایش قرار می دهند. بنابراین همیاری بین اعضای تیم کلید موفقیت است.
روش اندازه گیری این طرح، فراگیران را قادر می سازد تا میزان دانش خود را نسبت به کل موضوع ارزیابی کننده هم چنین هر تیم می تواند میزان کارآیی خود را مقایسه با دیگر تیم ها ارزیابی کند.
بخش ۳) تفسیر نمرات :
فراگیران با استفاده از نمرات فردی می توانند میزان فهم خود از موضوع را ارزیابی کنند. هم چنین نمرات فردی نشانه ای از پیشرفت فرد در یادگیری است. سپس هر تیم معدل نمره فردی را محاسبه می کند. این معدل نشان دهنده میزان درک اعضای تیم از موضوع است.
فراگیران باید به نمره خود از قسمتی که تدریس آن را به عهده داشته اند ، توجه کنند. هر تیمی می تواند یک مقایسه درون تیمی از اینکه هر عضو بخش خود را چقدر خوب درس داده است انجام دهد. هر چه اختلاف بین نمرات فرد و معدل، کمتر باشد، مهارت های تدریسی و یادگیری تولید شده از عمل متقابل تیم بیشتر است.
بخش ۴) نقد کار تیمی :
اعضا می توانند میزان یادگیری و کارآیی خود را بااستفاده از نمرات ، که نشان دهنده ی میزان کارآیی آنان است نقد کنند.
نقد کار تیمی می تواند با تمرکز روی روش هایی که اعضای تیم بکار گرفته اند، رفع تناقضات و تمییز بین موضوع های مربوط و نامربوط شروع شود. اعضای تیم می توانند ارزیابی کنند که آیا وقت اختصاص داده شده به هر عضو برای ارائه موضوع مناسب بوده است و یا اینکه آیا اعضا مطابق آن زمان عمل کرده اند؟ باید توجه خاصی به بررسی سوالاتی بشود که از هر عضو ارائه دهنده پرسیده شده است. آیا این سوالها به ارائه دهنده کمک کرده است که فرمول بندی خود را واضح و تکمیل کند؟
سپس تیم ها کارآیی سهم هر عضو را به عنوان معلم می توانند ارزیابی کنند. جدول شماره ۴ نمونه ای از چنین ارزیابی را ارائه می دهد. آمادگی هر فرد نیز باید مورد بحث قرار گیرد. فراگیران می توانند دریابند که هر شخص چگونه خود را آماده کرده است و برای بهبود روش های مطالعه و درک وی از موضوع پیشنهادهایی ارایه دهند.
آنها می توانند با رجوع به کلید، مواردی را شناسایی کنند که اعضای تیم درست یا غلط پاسخ داده اند. سپس می توانند تعیین کنند که ارایه دهنده نکات اصلی را خوب انتقال داده است و یا حذف کرده است. بنابراین چنانچه کلید همراه دلایل منطقی باشد می تواند به عنوان اساسی برای ارزشیابی اعتبار ارایه مورد استفاده قرار گیرد.
جدول شماره۴- ارزیابی کارآیی تدریس فراگیران
هر عضو تیم را از غیر موثر= ۱ تا موثر= ۵ در هر مورد نمره بدهید
موارد عضو
A B C D
آیا به واقعیت ها و اطلاعاتی که ارایه می داد اطمینان داشت؟
آیا نکات مهم را در مقایسه با جنبه های کم اهمیت تر اطلاعات جدا می کرد و مورد تاکید قرار می داد؟
آیا نکات طبق یک روال منطقی و منظم ارایه شد؟
آیا هنگامی که مورد سوال قرار می گرفت اعتماد به نفس داشت؟
آیا جهت روشن کردن مفاهیم و کسب اطمینان از دقت فهم، سوال می کرد؟

بنابراین این طرح وقتی بیشترین کارآیی را دارد که اعضای تیم در نقد اجرای یکدیگر احساس راحتی کنند و مهارت های ارتباطی کافی برای چنین فعالیتی را داشته باشند.
به طور کلی، ” طرح تدریس عضو تیم ” وقتی به بهترین شکل مورد استفاده قرار می گیرد که بعد از دیگر طرح های یادگیری تیمی مثل طرح کارآیی تیم که در آن نقدها کمتر جنبه شخصی دارد به کار گرفته شود.

طرح قضاوت عملکرد ۴
این طرح برای کسب مهارت ها ، مفید است. کارکردن با یک دستگاه، نگارش یک نامه گزارش، نواختن یک وسیله موسیقی و … را می توان با استفاده از طرح قضاوت عملکرد به فراگیران آموخت.
در این طرح ابتدا ، درک روشنی از معیارها، دانش آموزان را قادر می سازد که کیفیت کار خویش را مورد قضاوت قرار دهند. سپس هر شخص کار خود را ارائه می دهد. اعضای تیم کار هر فرد را با معیارهای طراحی شده ، مقایسه می کنند . هر از افراد ، انتقادهایی در مورد کار خود دریافت می کنند و بر اساس این پیشنهادها می توانند به شکل موثرتری کارخود را به سطح مطابق معیارها برسانند.
نکته اصلی در طرح قضاوت عملکرد جهت کسب مهارت ها این است که ؛ فراگیران خود معیارهای قضاوت یک مهارت را به روشنی بفهمند و تدوین کنند. این طرح فراگیران را قادر می سازد که اول درباره چگونگی تدوین و به کار بردن معیارهای مناسب قضاوت در مورد یک مهارت عملی مطالعه کنند و سپس نمونه عملکرد یا نمونه تولید شده شخص دیگری را مطابق آن معیارها ارزیابی کنند. آن هنگام است که فراگیران از این معیارهای روشن شناخت عمیقی کسب می کنند و برای قضاوت در مورد عملکرد خویش از این معیارها استفاده می کنند و تعیین می کنند که چگونه می توانند در یک مهارت خاص کارآیی خویش را افزایش دهند.( حائری زاده و دیگران؛۲۵)
اگر معیارهای قضاوت عملکرد روشن و قابل فهم نباشد، فراگیر همواره تردید می کند که ، آیا کاری که انجام داده است یک تقلید دقیق از الگوی ارائه شده هست یا نه. اگر معیارها از نظر علمی معتبر نباشد، ممکن است فراگیران را گمراه کنند. در نهایت، وقتی که معیارها را شخص دیگری به غیر از فراگیر تعیین کند، مشکل است که فراگیر خودش را مورد ارزیابی قرار دهد و عمل خودش را از یک سطح مهارتی به سطح بالاتر هدایت کند. بامطالعه نمونه هایی از عملکردها و تولیداتی که سطوح گوناگونی از مهارت را منعکس می کنند این امکان برای فراگیران فراهم می آید که بر اساس معیارهای تدوین شده ، مقایسه های مختلف انجام دهند و با مشاهده نمونه کارهای دیگران و تشخیص نکات درست و نادرست آن نتیجه کار خود را با دیگران مقایسه کنند.
آمادگی طرح
الف ) استانداردهای خارجی:
طراح یک مجموعه استانداردهای خارجی، تهیه می کند. به این استانداردها خارجی می گوییم تا نشان دهیم که این استانداردها را فراگیران تعیین نکرده اند. مثلاً استاندارهای خارجی برای عمل یک برقکار یا لوله کش شامل استانداردها و ویژگیهای حرفه ای، مقررات قضایی در حیطه صنعت، کد شهری و قوانین شهرداری و غیره می شود و یا استاندارهای خارجی برای طرحی که شامل یادگیری نوشتن نامه های تجاری است، از کتب مرجع مربوط به موضوع گرفته می شود.
سه اصل اساسی ساخت استانداردهای خارجی و معیارهای عملی تیم ساخته را کنترل می کند ، که عبارتند از:
• استانداردها و معیارها باید جامع و کامل باشند و که کل عملکرد مورد قضاوت قرار گیرد. به این ترتیب فراگیر نسبت به تمامیت عملکردش و نه فقط بخشی از آن، بینش کسب می کند.
• استانداردها و معیارها یا باید اعتبار تجربی داشته باشند .
• استانداردها و معیارها نه تنها برای متخصصین بلکه برای فراگیران نیز قابل فهم باشند. در غیر این صورت علی رغم اینکه ، این استانداردها و معیارها خوب تنظیم شده باشند، اگر قابل فهم نباشند وخارج از تجربه فراگیران باشند و در معرض تفسیرهای گوناگون قرار گیرند معیار مناسبی نمی باشند و هدف طرح شکست خواهد خورد.
ب ) نمونه گیری از عمل :
باید از عملکرد اولیه هر فراگیر و مهارت های مربوط به آن نمونه ای تهیه شود. مثلاً در طراحی که مربوط به نگارش نامه می شود، می توان برای فراگیران مجموعه ای از اطلاعات فنی و آماری تهیه کرد و از ایشان خواست تا یک نامه تجاری بنویسند و در آن مطلبی را به یک دریافت کننده معین انتقال دهند. برای طرح های دیگر، فیلمبرداری ویدئویی، مقررات ایفای نقش، اداره دادگاه، یا تدریس های تمرینی را می توان به عنوان نمونه عملکرد به کار برد.
در صورت امکان، عملکردهای نمونه ای باید به شکلی (روی کاغذ یا نوار) برای ارزیابی آینده ضبط شود، تا اینکه در زمان ارزیابی ، نیازی نباشد فراگیران به حافظه شان تکیه کنند و هم چنین ضبط عمل می‌تواند جنبه های پنهان اعمال را نشان دهد.( حائری زاده و دیگران ؛ ۲۷)
ج ) تشکیل تیم ها:
تیم ها را می توان به گونه ای تشکیل داد که اعضایش هیچ امتیازی ناشی از تفاوت در توانایی بالقوه اولیه بر تیم دیگر نداشته باشد. مجموعه عملکردهای نمونه ای که جهت ارزیابی در اختیار تیم ها قرار می‌گیرند باید تا حد امکان مشابه باشد.
اگر تیم های یادگیری ناهمگن باشند، تبادل نمونه عملکردها بین گروه ها کافی است. اگر تیم ها همگن باشند، هر تیم باید نمونه ای از عملکرد پیشرفته ترین گروه و گروهی که رتبه بعدی را در پیشرفت دارد ، دریافت کند. به این ترتیب هر تیم یک نمونه از عملکرد را از سطوح مهارتی مختلف جهت مقایسه دریافت خواهد کرد.
بسته به فعالیت، زمان در دسترس و تعداد شرکت کنندگان، تعداد تیم ها و اعضایشان می تواند متفاوت باشد.
اجرای طرح
بخش ۱) عمل فردی فراگیران :
فراگیران یک فعالیت تعیین شده را فردی انجام می دهند. این فعالیت سطح فعلی مهارتشان را نشان می‌دهد. مثلاً در مورد نگارش، تکلیف، نوشتن یک گزارش دو صفحه ای در مورد موضوع داده شده است.
بخش ۲) کار تیمی :
الف ) تدوین معیارها ؛
تیم ها گرد هم می آیند تا معیارهایی را تدوین کنند. این معیارها مربوط به قضاوت در مورد کارایی در اجرای یک مهارت خاص است. در این بحث آنان درک حسی خویش را از معیارها تا آنجا که ممکن است روش، کامل و واضح می سازند. مثلاً در طرح نگارش گزارش، هر تیم معیارهایی را که از یک شخص بسیار ماهر انتظار می رود تهیه می کند. به آنها دستورالعملی داده می شود که اعضای تیم را در تهیه معیارهای مربوط به قضاوت راهنمایی کند مانند : “گزارشی تهیه کنید خطاب به آقای X جهت استخدام یا پذیرش در دانشگاه . بنابراین مهم است که گزارش نتیجه بخش باشد. (اولین قدم ، بررسی معیارهایی است که احتمال دارد به موثر بودن گزارش شما کمک کند.)”
ب ) مقایسه و ارزیابی معیارها در برابر استانداردهای خارجی :
در این مرحله استانداردهای خارجی در اختیار تیم ها قرار می گیرد تا آنها این استانداردها را مطالعه می کنند و از آن جهت تغییر یا تدوین معیارهایی که خود تعیین کرده اند، استفاده می کنند. بعد از اینکه معیارهای خود را مورد بحث قرار دادند، نسبت به آنها احساس تعهد می کنند و هر جا که درک و تعهدشان اجازه می دهد از منبع خارجی، موردی را اضافه یا جایگزین می کنند.
به تیم های گزارش نویسی می توان استانداردهای خارجی زیر را ارائه داد:
آقای X معیارهای زیر را جهت ارزیابی یک گزارش فنی در نظر دارد:
” هدف گزارش روشن باشد ، هر پاراگراف فقط در مورد یک بخش اصلی از اطلاعات باشد ، تمام اطلاعات و ارقام لازم را شامل شود ، اطلاعات با یک نظم منطقی و متوالی ارائه شود ، گزارش، مختصر، مفید و عاری از تکرار باشد ، نتیجه گیری به دنبال شواهد ارایه شده بیاید و دیکته لغات، نقطه گذاری و نکات دستوری صحیح باشد. ”
ج ) توافق گروهی در مورد معیارها:
ممکن است تیم های متفاوت، معیارهای متفاوتی را تدوین کنند. حال لازم است که تیم ها بهترین معیارها را انتخاب کنند. این انتخاب ممکن است به صورت وسیع در گروه با بحث و توافق صورت گیرد. چنانچه اندازه گروه این کار را غیر عملی سازد، می توان تصمیم گیری را به صورت زیر انجام داد:
هر تیم لیستی از معیارهای همه تیم ها دریافت می کند، آنها این معیارها را بر اساس چهار میزان – موافق با معیار هستند ، در صورت تغییر زیر با معیار موافقند، معنای معیار احتیاج به روشنگری بیشتر دارد و به دلایل زیر با معیار مخالفند – مقایسه و ارزشیابی می کنند.
تیم ها مجزا ، این سیستم را برای تمام معیار های طراحی شده ، به کار می برند. در یک جلسه عمومی تفاوت ها به بحث گذاشته می شود تا لیستی از معیارها به دست آید.
بخش ۳) قضاوت در مورد عملکرد
به هر تیمی مجموعه ای از عملکرد یا تولیدات نمونه ، داده می شود و هر عضو تیم، مسئول یک نمونه است. در صورت امکان بهتر است نمونه ها ، بی نام باشند. این بخش دارای سه مرحله می باشد.
الف ) بحث در مورد نمونه عملکرد:
هر عضو نمونه عملکردی که برایش تعیین شده است را ارایه می دهد . دیگر اعضا مشاهده یا گوش می کنند و یاد داشت بر می دارند، سپس تیم در مورد تطابق نمونه عملکرد با معیارهای موثر بودن بحث می کند. آنها بحث خود را در مورد نمونه های دیگری که دیگر اعضا ارایه می دهند ،ادامه می دهند. ممکن است مجدداً هر کدام را به طور مختصر مرور کنند تا کسب اطمینان شودکه معیارها در مورد همه نمونه ها یکسان به کار رفته اند.
ب ) ارزیابی تیم از نمونه عملکرد :
حال تیم آماده است که شباهت ها و تفاوتهای میان نمونه عملکردها را مشخص کند و نقاط قوت و ضعف هر کدام را مطابق معیار ارزیابی کند. این ارزیابی باید کاملاً روشن بیان شود تا به اجرا کننده کمک کند نقاط قوت و ضعف عملکردش را درک کند.
نتیجه گیری ارزیابی تیم از هر نمونه توسط شخصی که قبلاً آن را به تیم ارایه داده است به صورت کتبی خلاصه می شود. این نقد کتبی رضایت و موافقت عمومی تیم را در بردارد.
ج ) قرائت نقدها:
نمونه عملکرد همراه با نقد به اعضا برگردانده می شود. هر عضو عملکرد خودش را همراه با نقد ارایه می دهد. بنابراین اعضاء می توانند در تفسیر نقدها به یکدیگر کمک کنند و جهت تقویت کارآیی، پیشنهادهایی ارایه دهند.
دستورالعمل هایی که معمولاً به اعضای تیم در این مرحله داده می شود شامل موارد زیر است:
– بعد از اینکه عضوی نقدی را بلند می خواند، دیگر اعضا باید به وی کمک کنند تا ارزش و محدودیت های نقد را بفهمد و تجربیاتی برای بهبود عملکرد آینده اش کسب کند.
– درباره سوالهای زیر بحث کنید:
• آیا نقد مطابق با هدف است؟ کامل است؟ منصفانه است؟
• آیا عملکرد، مهارتهای فراگیر را مشخص می کند؟
• آیا به نظر نمی آید که نکته‌ای (نکاتی) در نقد با شواهد ارایه شده در تناقض باشد؟
• آیا پیشنهاد دیگری هست که به فراگیر برای اجرایی بهتر در آینده کمک کند؟
• آیا شناخت تیم از فراگیر نشان می دهد که نقد کتبی از عوامل مهمی غافل مانده است؟
بحث تیم در مورد چنین سوال هایی اغلب درک را غنی می سازد و اعضاء را در نقد و ارزیابی عملشان توانمند می سازد.
بخش ۴: ارزیابی پیشرفت و بالا بردن سطح مهارتها
دومین تکلیف عملی، جهت کار فردی، به فراگیران داده می شود. این تکلیف هر چند قابل مقایسه با اولین تکلیف عملی است ولی تا حدودی مشکل تر است. دانش آموزان برای انجام تکلیف جدید هم از معیارهایی که قبلاً تدوین شده و هم از نقد اولین نمونه استفاده می کنند.
تیم با استفاده از مراحلی که قبل از بخش ۳ توضیح داده شد در مورد دومین تکلیف عملی قضاوت می کند. به علاوه، بعد از اینکه نقد جدید مورد بحث قرار گرفت، ممکن است تیم ها آن را با نقد قبلی فراگیر مقایسه کنند. این دور (سیکل) معرفی تکالیف اضافی همراه ارزشیابی را می توان تا زمانی ادامه داد که فراگیران به سطح مطلوب مهارت برسند.
بخش ۵:ارزیابی کار تیمی
در این بخش ، تیم ها گرد هم می آیند تا در مورد کارآیی عملشان بحث کنند. این نقد، به شیوه ارزیابی کار تیمی در بخش چهار طرح کارایی تیم و تدریس اعضای تیم انجام می شود.

پی نوشت:

۱-syeergogy
۲-the team Effectiveness Design
۳-the team member teaching Design
۴-the performance judging Design

منابع :
آلیس، سوزان و سوزان والن(۱۳۷۶) آشنایی با یادگیری از طریق همیاری، ترجمه: طاهره رستگار و مجید ملکان، تهران: نشر نی.
اوحدی(۱۳۸۳) جزوه آموزشی روش های فعال تدریس ویژه مدرسان مرکز تربیت معلم قم، قم: مرکز تربیت معلم طالقانی.
حائری زاده، خیریه بیگم، سودابه قاسم خان و لیلی محمد حسین(۱۳۷۵ ) جزوه آموزشی یادگیری از طریق همیاری ارایه شده در دوره تامین مدرسان طرح همیاری واقع در تهران.