بارش فکری عبارت است از اجرای فن و گرهم آیی ای که از طریق آن عده ای می کوشند برای یک مساله به خصوص ف با انباشتن تمام افکار و اندیشه هایی که همان جا ارایه می گردد ، راه حلی بیابند .
قوانین بارش فکری:
رعایت قوانین زیر برای اجرای روش بارش فکری الزامی است:
۱ – انتقاد ممنوع است. با توجه به اینکه افراد اندیشه های غلط یا صحیح خود را ارایه می دهند ، هرگونه انتقاد یا اعتراض ، روند فعالیت را کند می کند و افکار را به جای تفکر در باره موضوع به سوی انتقاد سوق می دهد.
۲ – قضاوت و ارزش یابی در مورد اندیشه و فکر اعضا ممنوع است. هر گونه ارزشیابی وقت جلسه را تلف و فکر شخص را منحرف می کند و بخش مهمی از ذهن او متوجه عمل می شود. در نتیجه فرصت تفکر و بارش فکری کاهش می یابد.
۳ – کمیت اندیشه ها و نظریات مطلوب است . هر چه نظریات و اندیشه های تولید شده بیشتر باشد ، احتمال وجود اندیشه های خلاق افزایش می یابد.
۴ – به نظریات غیر معقول و غیر منطقط و دور از ذهن باید توجه شود. اصولأ فکرهای جدید و تازه ، تا زمانی که ایجاد نشده اند ، وجود ندارند . پس هر موضوع جدید و بدیع ، در اولین نگاه غیر عادی هستند و متعارف نمی باشند.
۵ – ترکیب ، تلفیق و تغییر دادن اندیشه ی دیگران آزاد است . افراد عضو می توانند اندیشه ها و افکار دیگران را تغییر دهند ، مشابه سازی و ادغام کنند و نظریات جدیدی به وجود آورند.
۶ – حضور افراد داوطلبانه و اختیاری است. با توجه به این که انگیزه ی درونی در خلاقیت شخصی وآزاد اندیشی اهمیت بسیار دارد حضور افراد باید کاملأ از روی میل و علاقه باشد .(فضلی خانی ،۱۳۸۲؛۷۶)
مراحل روش بارش مغزی:
الف) خلاقیت و تولید اندیشه :
فعالیت افراد در جلسه ی بارش مغزی ، با هدایت و راهنمایی مقدماتی مسئول جلسه آغاز می گردد. با این نوع سازمان دهی ، افراد اندیشه ها و نظریات خود را بیان می کنندو منشی تمام آن ها را ثبت می کند .(فضلی خانی، ۱۳۸۰؛۱۰۴)
راهبردهای مرحله اول:
۱ – بیان و تفهیم موضوع جلسه به وسیله رئیس جلسه .
۲ – اعلام وظایف اعضا ، منشی و مشاهده کنندگان به وسیله رئیس جلسه.
۳ – بیان قوانین جلسه به وسیله رئیس جلسه.
۴ – شروع جلسه ی بارش مغزی و ارایه نظریات به صورت چرخشی و نوبتی.
۵ – ثبت نظریات و آرای بیان شده در حین اجرای جلسه به وسیله منشی.
ب) قضاوت و ارزشیابی:
پس از این که مرحله تولید اندیشه ها در مدت معینی صورت گرفت ، مجموعه نظرات در مرحله دوم پالایشمی گردد و نظریات مشابه و نامناسب حذف می شود . سپس مشاهده گران و اعضای اصلی جلسه بارش مغزی ، این نظریات را مورد بررسی و ارزشیابی قرار می دهند و در نهایت ، تعدادی نظریه یا طرح به صورت پیشنهاد و دست آورد اصلی جلسه اعلام می گردد.
تشکیلات جلسه ی بارش مغزی:
۱ – رئیس گروه:
رئیس گروه ، برنامه ریز و هدایت کننده ی گروه است و در ابتدای جلسه ، آموزش های مقدماتی در خصوص اجرا را به اعضا ارایه می دهد و کنترل جلسه را به عهده دارد.
۲ – یک یا چند نفر منشی:
منشی باید تمام نظریات و اندیشه های جدید را ثبت کند تا در پایان جلسه ، فهرست کاملی به نام افراد ارایه دهنده تکمیل گردد. بهتر است منشی خارج و یا در کنار جلسه حضور داشته باشد و وظیفه خود را به آرامش انجام دهد.
۳ – اعضای شرکت کننده:
عده افراد شرکت کننده در جلسه بارش مغزی متفاوت بین ۱۰ تل ۴۰۰ نفر متغیر است( فضلی خانی ، ۱۳۸۲؛ ۷۸)
۴ – مشاهده کنندگان :
گاه عده ای در مقام مشاهده گر بر جلسه نظارت می کنند ، برداشت های خود را می نویسند و در صورت لزوم ، در مرحله دوم که مرحله ی ارزش یابی است ، عقاید خود را بیان می دارن . معمولأ در جلسات بزرگ ، عده ی این افراد زیاد است.
زمان و طول جلسه بارش مغزی:
زمان مدت جلسه بسته به تبحر مدیر جلسه بین ۲۰تا۴۵ دقیقه اعلام شده است.
پی نوشت :
۱- Brain storming
منابع:
فضلی خانی ، منوچهر.( ۱۳۸۲). راهنمای علمی روش های مشارکتی و فعال در فرآیند تدریس، تهران: آزمون نوین.
فضلی خانی ، منوچهر.( ۱۳۸۰). روش های فعال تدریس در برنامه های پرورشی ،، تهران:موسسه فرهنگی منادی تربیت.